Đổi mới đất nước trong bối cảnh quốc tế cực kỳ phức tạp, công cuộc cải tổ của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu phạm sai lầm về chiến lược; đất nước ta gặp nhiều khó khăn khi bị chủ nghĩa đế quốc bao vây, cấm vận, bị chiến tranh tàn phá nặng nề, nền kinh tế chuyển từ thời chiến sang thời bình vẫn còn chưa ổn định, cơ chế tập trung quan liêu bao cấp vẫn còn tồn tại, đời sống của cán bộ và nhân dân gặp nhiều khó khăn, niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước bị giảm sút, như: sai lầm của đợt tổng cải cách giá - lương - tiền cuối năm 1985 làm cho kinh tế Việt Nam càng trở nên khó khăn (tháng 12 năm 1986, giá bán lẻ hàng hóa tăng 845,3%); không thực hiện được mục tiêu đề ra là cơ bản ổn định tình hình kinh tế - xã hội, ổn định đời sống nhân dân; số người bị thiếu đói tăng, bội chi lớn…. Từ đó, đã ngăn cản sự phát triển của đất nước trên tất cả các mặt, làm đất nước ta rơi vào tình trạng mất cân đối, lạc hậu và khủng hoảng nghiêm trọng, đời sống nhân dân thấp kém. Trước tình hình đó, với sự trăn trở, tìm tòi các giải pháp nhằm đẩy mạnh công cuộc xây dựng đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, phù hợp với điều kiện của nước ta lúc bấy giờ. Đồng chí Nguyễn Văn Linh cùng Ban Chấp hành Trung ương Đảng luôn khuyến khích, cổ vũ những người dám tìm tòi, dám “xé rào”, cổ vũ các đồng chí của mình dũng cảm, sáng tạo, thay đổi cách nghĩ, cách làm khi cơ chế, chính sách ở cấp vĩ mô chưa thay đổi kịp. Đồng chí nói: “Phải tự cứu lấy mình, trước khi trời cứu”. Trong tìm tòi bước đi đổi mới, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã có những lời tâm huyết như: “Mình phải chặt chẽ với mình. Khi thấy mình đúng, có ý thức xây dựng thì phải kiên quyết bảo vệ chân lý, phải dũng cảm”; “Đổi mới là cuộc cách mạng sâu sắc, triệt để: đổi mới tư duy, đổi mới chính sách, đổi mới tổ chức, đổi mới cán bộ....Người lãnh đạo mà bảo thủ, sai lầm, không chấp nhận đổi mới thật sự thì không thể lãnh đạo được”.

Những tìm tòi thử nghiệm, những mô hình mới ở Thành phố Hồ Chí Minh và một số địa phương khác trong cả nước đã góp phần quý báu giúp Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Bộ Chính trị quyết định xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, thực hiện cơ chế mới, mở ra công cuộc đổi mới – bước ngoặt có ý nghĩa lịch sử cho cách mạng Việt Nam. Đồng chí đã đề xướng và kiên trì thực hiện đổi mới có nguyên tắc – đổi mới nhưng luôn luôn giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện nghiêm túc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

Quang cảnh Đại hội lần thứ VI của Đảng (12/1986) tại Hà Nội. Ảnh: ST.

Với tinh thần kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng, Tại Đại hội lần thứ VI của Đảng, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng mà trực tiếp là đồng chí Nguyễn Văn Linh đã vững vàng, sáng tạo, chủ động thay đổi cách thức để đạt được mục tiêu chủ nghĩa xã hội, qua đó lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, vượt qua thử thách, kiên trì đường lối đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa, với những bước đi và cách làm phù hợp với hoàn cảnh của Việt Nam: Tập trung đổi mới kinh tế (xóa bỏ kinh tế bao cấp, thực hiện cơ cấu kinh tế nhiều thành phần; đổi mới về cơ chế quản lý kinh tế; đổi mới về nội dung và cách thức công nghiệp hóa), đồng thời từng bước đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của hệ thống chính trị (đổi mới nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng, đổi mới quản lý và điều hành của nhà nước cho phù hợp với cơ cấu và cơ chế kinh tế mới; đổi mới về quan hệ hợp tác quốc tế theo hướng mở, kêu gọi hợp tác và đầu tư nước ngoài), kiên quyết không chấp nhận đa nguyên, đa đảng; coi trọng phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa. Phát huy tinh thần đổi mới, sáng tạo của Đảng mà trực tiếp là đồng chí Nguyễn Văn Linh, công cuộc đổi mới của đất nước ta đã đạt được thành tựu quan trọng: từ một nước thiếu triền miên về lương thực chúng ta đã đảm bảo an ninh về lương thực và có lượng gạo xuất khẩu lớn; từ một nước làm không đủ ăn, thu không đủ chi, xuất khẩu không đủ nhập khẩu chúng ta đã phấn đấu ra khỏi nhóm nước chậm phát triển và đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; thực hiện tốt hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng – an ninh, cải thiện đời sống của nhân dân, mở rộng quan hệ đối ngoại và nâng cao vị thế của nước ta trên trường quốc tế.

Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tại Đại hội VI của Đảng. (Ảnh tư liệu)

Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI (1986) đã tìm ra lối thoát cho cuộc khủng hoảng kinh tế xã hội, thể hiện quan điểm đổi mới toàn diện đất nước, đặt nền tảng cho việc tìm ra con đường thích hợp đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Những chủ trương, chính sách mới đã gợi mở, khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển, giải phóng năng lực sản xuất của xã hội để mở đường cho phát triển sản xuất. Tổng Bí thư xác định: “Để tiến hành công cuộc đổi mới ở bất cứ lĩnh vực nào của đời sống xã hội, cần phải chuẩn bị trước về cơ sở lý luận. Sự khám phá về lý luận phải là tiền đề và điều kiện cơ bản làm cơ sở cho sự đổi mới trong hoạt động thực tiễn”. Như vậy là lý luận luôn gắn với thực tiễn và từ tổng kết thực tiễn mà rút ra những kết luận mới bổ sung cho lý luận.

Với những thành tựu to lớn gần 30 năm đổi mới và phát triển mà Đảng ta đã đạt được, đã khẳng định một cách mạnh mẽ đường lối đổi mới do Đảng ta lãnh đạo là phù hợp với quy luật khách quan của lịch sử và nguyện vọng thiết tha của nhân dân, trong đó có đóng góp to lớn, quan trọng của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh. Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, chúng ta học tập ở đồng chí tinh thần kiên cường, bất khuất, trước khó khăn không lùi bước, trước kẻ thù không khuất phục, dũng cảm vượt qua mọi thử thách, noi theo tác phong làm việc tỉ mỉ, cụ thể, dân chủ, chú trọng tổng kết thực tiễn, trước các vấn đề còn có ý kiến khác nhau lấy thực tiễn là “ông thầy phán xét”; học tập phẩm chất đạo đức trung thực, thẳng thắn, ghét thói phô trương, hình thức. Qua gần 70 năm hoạt động cách mạng, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã để lại cho cán bộ, đảng viên và nhân dân Việt Nam một tấm gương sáng về phẩm chất của người cộng sản "tận trung với nước, tận hiếu với dân", "cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư", tình nghĩa, thủy chung với đồng chí, đồng bào. Đồng thời, đã tạo ra luồng sinh khí mới trong xã hội, cổ vũ động viên tinh thần "Dân chủ, công khai, nói thẳng, nói thật, lời nói đi đôi với việc làm, góp phần đấu tranh chống tiêu cực, làm trong sạch bộ máy các cơ quan Đảng và Nhà nước".