Gia đình là tế bào của xã hội, vì vậy, xã hội muốn phát triển thì tế bào ấy phải khỏe mạnh. Cuộc sống gia đình được bắt đầu từ hôn nhân, nếu chúng ta chưa xây dựng được một tình yêu hôn nhân bền vững thì gia đình có lẽ rất khó hạnh phúc. Làm thế nào để xây dựng gia đình hạnh phúc?
Hôn nhân là một trong những thiết chế quan trọng
nhất ảnh hưởng đến cuộc sống và hạnh phúc của con người. Trong đó đòi hỏi người
nam và người nữ tự chịu trách nhiệm về sự lựa chọn của mình sẽ cùng nhau xây dựng
một gia đình hạnh phúc bằng những lời hứa sẽ yêu nhau, chung thủy với nhau, chịu
trách nhiệm với nhau đến trọn đời. Theo kết quả
tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 cho thấy, tỷ lệ dân số từ 15 tuổi
trở lên đã từng kết hôn là 77,5%. Trong đó, dân số đang có vợ/chồng
chiếm 69,2%, dân số đã ly hôn hoặc ly thân chiếm 2,1%. Tại sao các
đôi tình nhân kết hôn rồi lại ly hôn?
Tình cảm con người
theo quy luật thích ứng sẽ bị “chai sạn”
theo thời gian vì những lý do khác nhau. Một trong những lý do hôn nhân đổ vỡ
là cả hai vợ chồng không nhận ra dấu hiệu của cuộc hôn nhân đang xuống dốc để
có thể “hâm nóng” lại tình yêu. Làm
thế nào để nhận ra dấu hiệu hôn nhân đang xuống dốc. Có nhiều dấu hiệu để nhận
biết, trong đó có ba thói quen cơ bản nên tránh: Thói quen chỉ trích, thói quen
đổ lỗi, thói quen cằn nhằn. Nếu để ý quan sát thì trong cuộc hôn nhân đang có
biểu hiện xuống dốc chúng ta dễ lắng nghe lời nói của hai vợ chồng
đầy những lời chỉ trích. Nói một cách khôi hài thì đây là một bản hòa âm chỉ
trích như “cô ấy là kẻ lắm lời”, “anh ấy
là kẻ thiếu quan tâm”. Từ chỉ trích đến đổ lỗi và những cuộc đối thoại trong hôn nhân giữa những cặp vợ chồng không hạnh phúc
tràn ngập sự đổ lỗi như “tại anh ấy
mà tôi phải khổ”, “tại cô ấy mà con
hư”… Bất cứ khi nào chúng ta tin rằng
thói xấu của đối phương làm cho bản thân mình đau khổ thì thái độ chỉ trích dần
dần leo thang sẽ biến thành một cuộc tranh cãi. Sau
đó, nếu tranh luận tiếp tục, một trong hai vợ chồng sẽ bắt đầu cằn nhằn, trách móc. Nhà tâm lý học William Glasser đã chỉ
ra rằng kiểm soát bên ngoài là dấu hiệu của hôn nhân không hạnh phúc là do thói
quen muốn kiểm soát đối phương. Chúng ta không thể thay đổi người khác bởi vì
thực chất không ai muốn mình bị điều khiển. Điều quan trọng nhất trong cuộc sống
hôn nhân là mỗi người tự thay đổi chính mình.
Tình
yêu là dưỡng chất tuyệt vời tạo nên hạnh phúc gia đình. Trong tâm lý học tình
yêu, tiến sĩ tâm lý học Robert
Sternberg đã chỉ rõ có ba dưỡng chất quan trọng để tạo nên hạnh phúc
trong tình yêu hôn nhân: Thân mật, đam mê và cam kết ràng buộc với nhau trọn
đời.
Thân mật (intimacy) là những cảm xúc gần
gũi, kết nối và gắn bó trong các mối quan hệ yêu thương. Đây là thành phần quan
trọng giúp duy trì hôn nhân bền vững, dài lâu. Khi các cặp vợ chồng thân mật
nhau nghĩa là thấu cảm và chấp nhận nhau về mọi mặt. Chính
sự thấu cảm và chấp nhận nhau trong mối quan hệ hôn nhân giúp cho hai bên dễ
dàng chấp nhận, không phán xét nhau. Tình yêu biết chấp nhận mới có thể kết nối
hai tâm hồn bền chặt và dễ dàng chữa lành những tổn thương cho nhau khi có những
mâu thuẫn xảy ra. Sống chung với nhau lâu ngày, vợ chồng không tránh khỏi những
va chạm hoặc bộc lộ những thiếu sót và chính tình yêu biết chấp nhận là một
trong những dưỡng chất giúp cho vợ chồng biết tha thứ cho nhau. Tình yêu biết
chấp nhận nuôi dưỡng hạnh phúc hôn nhân gia đình.
Đam mê (passion) là những cảm xúc say đắm nhau cả
thể xác lẫn tinh thần. Đây là một trong những thành phần tạo động lực cả hai vợ
chồng mong muốn ở bên nhau bởi những hấp dẫn về nhau. Sự hấp hẫn cả về thể xác
lẫn tinh thần làm cho các cặp vợ chồng mong muốn ở bên nhau đến trọn đời. Rõ
ràng tình yêu có cảm xúc say mê nhưng tình yêu đâu chỉ say mê nhau về thể xác
(sex) mà trong tình yêu người ta còn say mê về tâm hồn của nhau. Phải chăng những cuộc
hôn nhân đổ vỡ là do chưa thỏa mãn được nhu cầu thể xác của nhau? Tình
yêu có cảm xúc say mê nhưng sự say mê đơn thuần về thể xác không phải là duy
nhất của một tình yêu lâu dài. Say mê sẽ lắng xuống theo thời gian và thay vào
đó là trách nhiệm, tha thứ những thiếu sót và lỗi lầm của nhau. Để có cuộc hôn
nhân hạnh phúc đòi hỏi cả hai bên điều tiết những nhu cầu chính đáng của nhau.
Nếu hôn nhân chưa hạnh phúc, hai bên tự điều chỉnh bản thân để điều tiết mối
quan hệ hơn là sự chia ly.
Quyết định/cam kết (decision/commitment)
ở bên nhau dài lâu. Mỗi người tự chịu trách nhiệm về những quyết định của mình.
Ra quyết định có trách nhiệm giúp cho vợ chồng biết chịu trách nhiệm cùng nhau xây
dựng một đời sống hôn nhân hạnh phúc. Mỗi quyết định duy trì hay chấm dứt cuộc
hôn nhân đều dựa trên sự thấu hiểu chiều sâu hạnh phúc gia đình. Một gia đình
hạnh phúc đâu phải chỉ có tiếng cười, sự thỏa mãn nhu cầu tuyệt đối, mà gia
đình hạnh phúc ở đó có sự sẻ chia cùng nhau vượt qua khó khăn, nâng đỡ tâm hồn
cho nhau. Quyết định ràng buộc với nhau có nghĩa là cùng nhau vượt khó. Khó
khăn lớn nhất để xây dựng hôn nhân hạnh phúc có lẽ không phải là sự thiếu thốn
về nhu cầu sinh học hay sự thiếu thốn tiện nghi trong gia đình. Khó khăn lớn
nhất để xây dựng một tình yêu vững bền là vợ chồng có được một tình yêu vô điều
kiện và biết chấp nhận nhau hay không
Tóm lại, để xây dựng
một gia đình hạnh phúc trước hết phải xây dựng đời sống hôn nhân hạnh phúc.
Trong hôn nhân hãy nhớ rằng không ai muốn mình bị kiểm soát, bị điều khiển. Mỗi
người trong hôn nhân nên học cách đối xử với nhau không chỉ mối quan hệ với bạn
đời mà còn học cách đối xử với những người xung quanh trong mối quan hệ đó. Đổ lỗi cho nhau và cảm
thấy bản thân bất hạnh vì “lỗi lầm” của
đối phương không phải là phương thuốc tốt để chữa lành nỗi đau trong hôn nhân.
Bản giao ước hôn nhân được xây dựng không chỉ là cảm xúc say mê mà ở đó có sự
thấu cảm, có sự khoan dung, có trách nhiệm, có sẻ chia, có tự nguyện chấp nhận
nhau. Trong hôn nhân nếu có những mâu thuẫn xảy ra, đừng chịu đựng nỗi đau mà
hãy đối diện với nỗi đau và tìm cách chữa lành trong yêu thương./.