Tóm tắt: Nghiên cứu, giảng dạy lý luận chính trị là hoạt động vô cùng quan trọng của giảng viên tại các trường chính trị nhằm giúp người học nhận thức đúng đắn về những vấn đề lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, thấm nhuần đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, từ đó phát huy tính tích cực của người học vào hoạt động thực tiễn. Quá trình nghiên cứu, giảng dạy nội dung các phần học giúp giảng viên tích lũy được nhiều kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn. Từ đó, giảng viên có thể tiếp tục bổ sung nội dung, đổi mới phương pháp, góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng tại trường chính trị nói chung. Bài viết nêu lên những kinh nghiệm của giảng viên trong quá trình nghiên cứu, giảng dạy phần học “Đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam” tại Trường Chính trị thành phố Cần Thơ và một số vấn đề đặt ra nhằm nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, giảng dạy phần học này.

1. Đặt vấn đề

Ngày 21/01/2021, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã ký Quyết định số 292-QĐ/HVCTQG, quyết định ban hành Chương trình đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở (hệ Trung cấp lý luận chính trị). Trong các phần học của chương trình, phần học “Đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam” là một trong những phần học có dung lượng dài, khối lượng kiến thức rộng. Trọng tâm của phần học là nghiên cứu về quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về các lĩnh vực: kinh tế; văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ; dân tộc, tôn giáo; an sinh - xã hội; quốc phòng, an ninh, đối ngoại; phòng, chống tham nhũng; đảm bảo quyền con người; công tác thi đua, khen thưởng. Kết cấu của từng bài cơ bản chia ra làm 03 phần chính: phần thứ nhất, hệ thống lý luận chung về lĩnh vực nghiên cứu; phần thứ hai, quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước về lĩnh vực đó; phần thứ ba, đánh giá tình hình thực hiện các lĩnh vực trong thực tế và đưa ra phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp.

Qua 2 năm tham gia nghiên cứu, giảng dạy phần học này, giảng viên nhận thấy một số vấn đề như sau:

2. Nội dung

2.1. Kinh nghiệm nghiên cứu, giảng dạy phần học

 Thứ nhất, giảng viên cần xác định rõ mục tiêu cho từng bài học

Việc xác định mục tiêu bài học giúp người học trả lời được câu hỏi: nghiên cứu cái gì? học tập được gì? và giúp người học hiểu được việc mình cần làm, cần thể hiện sau khi học tập. Xác định mục tiêu bài học là cơ sở để giảng viên xây dựng kế hoạch cho bài giảng của mình, định hướng cho người học nghiên cứu và tìm tài liệu, đồng thời cũng là cơ sở để đánh giá kết quả học tập của học viên. Việc xác định mục tiêu bài học là rất cần thiết, mang tính chất định hướng cho cả giảng viên và học viên khi giảng dạy và học tập.

Thứ hai, thường xuyên nghiên cứu cập nhất quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước vào bài giảng

Giảng viên cần cập nhật kịp thời, đầy đủ, chính xác các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo cơ bản theo tinh thần mới nhất trong các văn bản của Đảng, Nhà nước để bổ sung vào bài giảng; tuyệt đối tránh tình trạng nói sai quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước. Đồng thời, chú trọng cập nhật những chủ trương, chính sách phát triển của Đảng bộ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và các sở, ban, ngành trên địa bàn thành phố về các lĩnh vực đời sống xã hội trong từng giai đoạn cụ thể.

Thứ ba, giảng viên chủ động trang bị, khai thác thông tin thực tiễn

Giảng viên có thể khai thác các thông tin từ sách, báo, tạp chí; các phương tiện thông tin đại chúng; mạng internet… để có kiến thức thực tiễn đa chiều, sau khi đã phân tích, chọn lọc và kiểm nghiệm. Thường xuyên nghiên cứu các tài liệu chính thống như Văn kiện Đại hội Đảng, Nghị quyết các Hội nghị Trung ương, các văn bản pháp luật do Nhà nước ban hành và các nghị quyết, quyết định, chương trình, kế hoạch do Đảng bộ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và các sở, ban, ngành của thành phố ban hành. Những tài liệu này là kiến thức thực tiễn có giá trị và có độ tin cậy cao.

Bên cạnh đó, giảng viên cần tăng cường đi thực tế về cơ sở (xã, phường, thị trấn, cơ quan, doanh nghiệp…), gặp gỡ trao đổi với cán bộ, chuyên viên, công chức làm việc trực tiếp ở các lĩnh vực chuyên môn; thăm quan các mô hình kinh tế, các cách làm hay, hiệu quả để có thực tiễn trực tiếp sinh động theo các chương trình học tập kinh nghiệm của nhà trường và từng khoa chuyên môn.

Vấn đề cần lưu ý là: thực tiễn rất đa dạng và phong phú, nhiệm vụ của giảng viên là lựa chọn kiến thức thực tiễn phù hợp với nội dung bài giảng, trình độ nhận thức, tư duy của người học và đặc điểm từng địa bàn; cần đảm bảo tính khoa học khi đưa các yếu tố thực tiễn vào bài giảng; yếu tố thực tiễn phải có tính điển hình, tính thời sự, tính chính xác, có địa chỉ rõ ràng và phù hợp nội dung lý luận đang cần được phân tích chứng minh.

Thứ tư, giảng viên cần thiết kế bài giảng kết hợp sử dụng các phương pháp dạy - học tích cực.

Việc thiết kế bài giảng điện tử kết hợp với các phương pháp dạy - học tích cực giúp bài giảng của giảng viên trở nên sinh động, hấp dẫn hơn và học viên dễ tiếp thu kiến thức hơn. Khi thiết kế bài giảng, giảng viên cần lựa chọn các từ khóa ngắn gọn, sơ đồ rõ ràng, hình ảnh tiêu biểu, phù hợp… tạo ra sự sinh động trong tiết giảng và gây hứng thú cho học viên. Giảng viên cũng có thể đưa vào những hình ảnh thực tiễn để minh họa hoặc có thể chiếu những đoạn phim tư liệu có liên quan đến nội dung bài học. Tuy nhiên, hình ảnh hay đoạn phim mà giảng viên sử dụng trong bài giảng đều phải trích rõ nguồn gốc và tác giả.

Bên cạnh phương pháp thuyết trình, trong quá trình giảng phần học này trên lớp, giảng viên có thể sử dụng các phương pháp tích cực như: phỏng vấn nhanh, hỏi đáp, thảo luận nhóm và đặc biệt là phương pháp tình huống. Giảng viên cần chuẩn bị các tình huống có thể xảy ra trong thực tiễn, ví dụ các tình huống trong công tác an sinh xã hội, dân tộc, tôn giáo, thi đua, khen thưởng... Trên cơ sở đó, học viên sẽ vận dụng kiến thức lý luận để đưa ra và lựa chọn phương án tối ưu, giải quyết hiệu quả và phù hợp với chuyên môn công tác và thực tiễn tại địa phương, cơ sở.

Thứ năm, giảng viên cần định hướng cho học viên cách liên hệ thực tiễn đối với nội dung từng chuyên đề.

Qua việc nghiên cứu quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước ở các lĩnh vực, học viên cần có sự vận dụng vào thực tiễn địa phương, cơ sở. Đối với từng lĩnh vực, địa phương đã cụ thể hóa quan điểm của Đảng bằng những chính sách như thế nào? Kết quả đạt được đến đâu? Còn hạn chế gì? Trong thời gian tới cần đưa ra những giải pháp gì để khắc phục. Tất cả những nội dung này cần được giảng viên hướng dẫn rõ ràng trong các buổi giảng và thảo luận trên lớp. Đó là những định hướng để học viên xây dựng chương trình, kế hoạch ở địa phương, đơn vị, đưa ra giải pháp phù hợp với vị trí công tác đúng theo đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước. Điều này sẽ giúp học viên nhận thức sâu sắc trách nhiệm của mình, liên hệ với những yêu cầu, điều kiện cụ thể của địa phương, cơ quan, đơn vị để thực hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ được giao.

2.2. Một số vấn đề đặt ra

Một là, cập nhật văn bản của Đảng, Nhà nước và của thành phố Cần Thơ đối với những nội dung liên quan đến từng bài giảng nhằm đảm bảo tính thời sự và tính thực tiễn của bài học. Việc cập nhật này là nhiệm vụ của giảng viên, báo cáo viên; qua đó, học viên cũng được tiếp cận chủ trương, đường lối mới nhất của Đảng, Nhà nước và thành phố Cần Thơ.

Hai là, một số chuyên đề có dung lượng lớn, thiết kế bố cục nhiều tiết, mục nhỏ đòi hỏi giảng viên phải tìm ra nội dung cốt lõi của bài học; xử lí thông tin thứ yếu mang tính chất bổ trợ.

Ba là, việc liên hệ thực tế là phần quan trọng của phần học này. Hình thức, phạm vi, đối tượng liên hệ thực tế của phần học này rất rộng, nhưng cụ thể. Do vậy, việc chuẩn bị thông tin, tư liệu để liên hệ thực tế đối với giảng viên giảng dạy phần học này đòi hỏi phải công phu, khoa học. Đồng thời, nội dung liên hệ phải đảm bảo tính Đảng, tính thực tiễn.

Bốn là, việc định hướng nghiên cứu, học tập cho học viên thông qua câu hỏi thảo luận, học tập hoặc tham khảo phải đáp ứng yêu cầu quán triệt nội dung bài học. Nội dung liên hệ thực tế không nhất thiết phải bao gồm toàn bộ nội dung bài học, đôi khi chỉ cần một vài vấn đề có tính chất gợi mở, cụ thể, thiết thực.

3. Kết luận

Trong giai đoạn hiện nay, việc nghiên cứu, giảng dạy lý luận chính trị nói chung và phần học “Đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam” nói riêng luôn đòi hỏi giảng viên phải có sự thích ứng nhanh chóng. Việc đúc kết những kinh nghiệm của giai đoạn trước để điều chỉnh, bổ sung cho giai đoạn tiếp theo là nguyên tắc cơ bản của quá trình vận động và phát triển. Trên cơ sở kinh nghiệm và một số vấn đề đặt ra như đã trình bày ở trên, giảng viên có thể điều chỉnh nội dung, đổi mới phương pháp, cập nhật những kiến thức thực tiễn giúp bài giảng của giảng viên ngày càng trở nên sinh động, thuyết phục hơn, góp phần thực hiện hiệu quả nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Nhà trường.

Tài liệu tham khảo

1. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Quyết định số 292-QĐ/HVCTQG ngày 21/01/2021 của Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh về ban hành Chương trình đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở (hệ Trung cấp lý luận chính trị)

2. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2021), Giáo trình Trung cấp Lý luận chính trị: Đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam, Nxb.Lý luận chính trị, Hà Nội.

CN. Phạm Thị Hải Yến - Khoa Xây dựng Đảng