Trồng Trọt
|
|||||||||||
Kỹ thuật canh tác lúa giảm chi phí Bằng phương pháp sạ cụm (Phần 1)
Giảm
chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm, nâng cao giá trị và lợi nhuận cho
người trồng lúa là chủ trương ngành nông nghiệp đang tập trung triển khai, đặc
biệt là hiện nay, giá cả hàng loạt vật tư đầu vào, nhất là phân bón tăng cao đã
gây nhiều khó khăn cho nông dân trồng lúa ở ĐBSCL. Điều
này đang đặt ra sự cấp thiết hơn bao giờ hết yêu cầu phải có các giải pháp nhằm
giảm chi phí, nâng cao giá trị trong sản xuất lúa. Theo
đó, ngày 25/01/2022 Bộ NN-PTNT đã ban hành chỉ thị 653/CT-BNN-BVTV về sử dụng
phân bón tiết kiệm, cân đối và hiệu quả; tiếp theo, ngày 25/4/2022 Cục trồng trọt ban hành Quy
trình canh tác lúa giảm chi phí tại Quyết định số 73/QĐ-TT-VPPN … Trong thực tế sản xuất, để ứng phó với tình hình trên, cũng đã có
nhiều MH sản xuất lúa thông minh, áp dụng các quy trình sản xuất lúa giảm chi
phí và đã phát huy hiệu quả. Một trong những mô hình đang được người nông
dân vùng ĐBSCL đặc biệt quan tâm và ngày càng lan rộng là mô hình sử dụng máy sạ lúa theo cụm. Đây là
mô hình có kết quả năng suất và hiệu quả kinh tế vượt trội so với các mô hình
khác như cấy,
sạ hàng, sạ lan... Đặc biệt, mô hình sạ lúa theo cụm tiết giảm được chi phí sản
xuất ngay từ khâu đầu tiên là giảm giống, chỉ sử dụng lượng giống tối thiểu (40
– 60kg/ha), từ đó kéo theo việc giảm hàng loạt vật tư phân bón, thuốc BVTV…
cùng với gia tăng năng suất lúa
thu hoạch, gia tăng HQKT sản xuất lúa khá cao so với sạ lan, sạ dày, kể cả so với mô hình lúa sạ hàng, lúa cấy.
Với kết quả trên,
mô hình sạ lúa theo cụm đã được Cục Trồng trọt đưa vào qui trình canh tác lúa
giảm chi phí tại Quyết định số 73/QĐ-TT-VPPN ngày 25/4/2022. Tuy nhiên, mỗi một TBKT nói chung và hình thức
sạ cụm nói riêng đều có yêu cầu về kỹ thuật cần tuân thủ, bằng không có thể
không đạt được mục tiêu đề ra, và hơn thế nữa có thể còn thua xa các hình thức
xuống giống khác. . . Để ruộng canh tác lúa sạ cụm đạt được
năng suất và HQKT cao như lợi thế vốn có của mô hình, bà con nông dân cần thực hiện theo hướng
dẫn tóm tắt kỹ thuật canh tác lúa sạ cụm như sau: 1.Thời vụ: Xuống
giống đồng loạt theo lịch xuống giống của ngành nông nghiệp địa phương để né rầy và các dịch hại có thể
làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng lúa (đạo ôn và bù lạch trong vụ đông
xuân; đốm vằn, bù lạch và rầy nâu trong vụ hè thu). -
Vụ Đông Xuân: Thời gian nghỉ giữa 02 vụ tốt nhất 03 tuần, trong thời gian này tiến hành vệ sinh đồng
ruộng, cày xới, ngâm đất ngay sau khi thu hoạch. Vụ
Đông Xuân xuống giống trong tháng 11 đến đầu tháng 12, thu hoạch tháng2 đến đầu
tháng 3 dương lịch. -
Vụ Hè Thu: Thời gian nghỉ giữa 02 vụ tốt nhất 05 tuần, trong thời gian này, nếu được thì tiến hành
cày ải phơi khô đất trong 03 tuần, sau đó ngâm đất trong 02 tuần tiếp theo. Vụ Hè Thu xuống giống tháng 4-5, thu hoạch
tháng 7-8 dương lịch. Tùy điều kiện từng vùng nên xuống giống khi đã
có mưa đều. 2.Làm đất và vệ sinh đồng
ruộng: Yêu cầu: Đất
có mặt bằng tốt, thiết kế hệ thống mương phèn, làmvệ sinh đồng ruộng sạch cỏ và
lúa rài, ốc bươu vàng. Đất có mặt bằng cày bừa nhuyễn sẽ giảm chi phí dặm lúa,
trừ cỏ, bơm nước sau này. Vụ Hè Thu nên cày ải đất hoặc đốt đồng phơi đất nhằm
giảm độ phèn, hạn chế ốc bươu vàng. Cụ
thể: 2.1. Vụ Đông Xuân Sau khi thu hoạch lúa xong, tiến hành xới, trục đất để
vùi gốc rạ, ngâm 2.2 Vụ Hè Thu và vụ Thu Đông - Sau khi thu hoạch
lúa xong, rơm rạ trên ruộng xử lý
bằng chế phẩmTrichoderma sp. để phân hủy chất hữu cơ phù hợp với môi trường khô và - Trước
khi sạ cần dọn sạch cỏ xung quanh bờ; rơm rạ, lúa chét và cỏ dại trên ruộng; Cày
bừa, trục trạt kỹ, san phẳng mặt
ruộng; đối với vùng đất nhiểm phèn hoặc mặn tiến hành đánh rãnh thoát nước rộng
20-30 cm, sâu 20-30 cm, khoảng cách giữa các
rãnh khoảng 5-6 mét để thoát phèn, mặn trong ruộng trong thời gian cây lúa sinh
trưởng (khoảng cách giữa các ránh
thoát nước gấp đôi hoặc gấp ba chiều rộng băng sạ để các rãnh thoát nước
khỏi bị san lấp trong quá trình sạ). - Trước khi sạ
tháo nước cho đất thoáng khí. Bón 200-250 kgsuper lân hoặc lân nung chảy/ha hoặc
bón 300-500 kg vôi/hanhằmhạ phèn, giảm
ngộ độc hữu cơ. - Vùng đất nhiễm mặn: Khimặn dưới 1‰ có thể xuống giống, phải rửa mặn triệt để bằng cách tận dụng nguồn nước mưa hoặc nước sông (không
có mặn) và bón 300-500 kg vôi/ha. - Vùng đất nhiễm phèn: Phải rửa phèn triệt để bằng cách tận dụng nguồn nước mưa hoặc nước sông (không
có phèn), bón vôi 300-500 kg/ha, phân lân nung chảy 200-250
kg/ha. Lưu ý: + Vụ
Hè Thu nên cày ảiphơi đất; cày ải phơi đất và ngâm đất giúp giảm độ phèn, hạn
chế ốc bươu vàng, gia tăng dưỡng chất hữu dụng cho đất; +
Vấn đề làm mặt bằng, vệ sinh đồng ruộng, xử lý cỏ và ốc bưu vàng triệt để đối với
ruộng sạ cụm là rất quan trọng. 3. Chuẩn bị và xử lý hạt giống gieo sạ: 3.1 Giống lúa: - Sử dụng giống lúa cấp xác nhận trở lên, được cung cấp từ những đơn vị có uy tín. - Chọn giống có thị trường tiêu thụ tốt, chống chịu tốt với các điều kiện
bất lợi theo mùa
vụ và phù hợp với canh tác tại địa phương. +Vụ Đông Xuân bố trí các giống hơi
kháng bệnh cháy lá. Nếu sử dụng các giống lúa thơm nhiễm cháy lá thì phải xuống
giống sớm trước tháng 12. + Vụ Hè Thu: Chọn các giống cứng cây,
kháng rầy, ít lép. 3.2.Mật độ
gieo sạ: - Tùy theo từng vụ, điều kiện sinh thái, thời tiết và từng nhóm giống,
+ Vụ Đông Xuân: 40 – 50 kg/ha + Vụ Hè Thu và Thu Đông: 50 –
60 kg/ha. - Qui cách sạ: 25 cm x 16 cm (25 khóm/m2)
hay 30 cm x 14 cm (24 khóm/m2); mỗi khóm sạ 6-8 hạt (Đông Xuân) hay
8-10 hạt (Hè Thu và Thu Đông). Sạ
thưa giúp cây lúa khỏe, hạn chế sâu bệnh, giảm chi phí phân, thuốc, đi lại chăm
sóc thuận lợi, lúa phát triển đồng đều, năng suất cao hơn sạ dày. - Một số biện pháp cần chú ý để đảm bảo mật độ cây/mật độ bông khi
sạ cụm mật độ thấp: (1) Làm đất thật tốt (mặt bằng,
rảnh thoát nước); (2) Xử lý ốc bưu vàng và phòng trừ cỏ thật tốt; (3) Bón lót phân lân, phân hữu cơ, đồng thời
bón phân đợt 1 sớm (5-7 NSS);khuyến cáo bón vùi toàn bộ lượng phân dự kiến bón
lần 1 cùng lúc với sạ(bằng máy sạ cụm “3 trong 1”) và phun phân bón lá để giúp cây mạ khỏe, đẻ nhánh sớm; (4) Phải sử dụng giống xác
nhận và thử tỉ lệ nảy mầm trước khi gieo sạ; (5) Có dự phòng mạ cấy dặm. 3.3 Xử lý hạt giống - Trước khi ngâm ủ: Phơi hạt giống
khoảng 2-3 giờ và thử độ nảy mầm; loại bỏ thật sạch tạp chất (nếu có) như túi đựng
thuốc chống ẩm, rơm rạ, đá sõi... để tránh ngẹt giống ở bộ phận gieo sạ; - Xử lý hạt giống với nước muối
15% khoảng 10-15 phút, sau đó rửa lại bằng nước sạch trước khi ngâm. - Ngâm hạt giống trong nước sạch
24–36 giờ để hạt giống thật no nước (khỏi bị nỗi giống khi gặp mưa). - Ủ hạt giống trong 24 giờ. Trong thời gian ủ không tưới thêm nước
mà chỉ đảo đều đống ủ để hạt nảy mầm đều; không
để hạt giống có càng ra dài quá ½ chiều dài hạt lúa vì sẽ khó xuống đều giống
khi sạ. 4. Gieo sạ và chăm sóc ruộng sạ sau gieo: 4.1. Các loại máy sạ cụm: Hiện nay trên thị trường có các
dòng máy sạ cụm như sau: - Máy sạ cụm với dàn sạ gắn
trên máy cấy: Có chiều rộng băng sạ 2,5 – 3,0 mét với 10 - 12 hàng sạ, hàng
cách hàng 25 cm; năng suất làm việc 6-8 ha/ngày; - Máy sạ cụm với dàn sạ gắn
trên máy cày lớn: Có chiều rộng băng sạ 3,0 mét với 12 hàng sạ, hàng cách hàng
25 cm; năng suất làm việc 8-10 ha/ngày. Hiện nay
đang nghiên cứu lắp ráp dàn sạ cụm gắn trên máy cày lớn với chiều rộng băng sạ
4,0-5,0 mét, gồm 16-20 hàng sạ. - Máy sạ cụm “3 trong 1”: Dàn sạ cụm cũng được gắn trên máy cấy, nhưng vừa có
chức năng sạ cụm, vừa có chức năng vùi phân và phun thuốc BVTV đồng thời. Máy
có chiều rộng băng sạ 2,4 mét với 08 hàng sạ, hàng cách hàng 30 cm, năng suất
làm việc 4-6 ha/ngày; - Máy sạ cụm dẫn bộ: Có chiều rộng băng sạ 2,0 mét với 08 hàng sạ,
hàng cách hàng 25 cm; năng suất làm việc 3-4 ha/ngày. 4.2. Gieo sạ: - Cần tháo cạn nước từ chiều tối hôm trước để sáng hôm sau khi gieo sạ
hạt giống khỏi bị nước và bùn loãng đùa trôi. - Cũng không nên tháo khô ruộng
quá sớm vì gặp nắng bùn ruộng sẽ khô và quánh lại, rất dễ xảy ra tình trạng
bánh lồng máy cày sẽ guộn bùn mặt ruộng. - Trong điều
kiện có thể được thì nên gieo sạ
theo hướng Bắc-Nam để tạo điều kiện tốt nhất cho quang hợp của ruộng lúa. - Để dự phòng có lượng mạ cấy dặm có thể cho số hạt
giống rơi mỗi khóm ở hai hàng bìa băng sạ tăng thêm 10% so với số hạt giống rơi
mỗi khóm ở các hàng bên trong băng sạ. - Theo dõi việc rơi đều hạt giống của máy sạ nhằm tránh trường hợp hạt
giống bị nghẹt ở bộ phận sạ, hạt rơi không
đều. - Nếu vừa gieo sạ gặp mưa thì đắp chặt cống ruộng,
giữ nước để tránh trôi dạt giống mới gieo, sau đó tháo cạn nước từ từ khi trời tạnh mưa hẳn. - Trường hợp sau khi sạ xong dự báo sẽ có mưa thì chủ động đưa nước từ từ vào
ruộng ngập 2-3cm để có lớp nước bảo vệ hạt giống trên ruộng sạ khỏi bị trôi khi gặp mưa
lớn. Sau khi mưa tạnh hẳn thì tháo cạn nước trong ruộng. 4.3. Chăm sóc ruộng sạ sau gieo: - Giữ cho đất ruộng từ se ẩm tới khô mặt ruộng trong 4-5
ngày đầu sau sạ để cho tất cả các hạt giống nảy mầm đều, sau đó mới đưa nước từ
từ vào ruộng ở mức từ 2-3 cm cho cây mạ phát triển tốt, hạn chế kịp thời cỏ
dại; -
Sau khi sạ 1–2 ngày, dùng thuốc trừ cỏ tiền nẩy mầm phun phủ đều trên bề mặt
ruộng, tránh phun sót. Sau
khi phun thuốc 1-2 ngày phải đưa nước vào ngập mặt ruộng (nếu
vì lý do nào đó cỏ không chết thì có thể phun lại bằng thuốc trừ cỏ hậu nảy mầm
trước khi cấy dặm và bón phân lần 2). -
Chăm sóc, cấy dặm lại những nơi hạt lúa mọc không đều;hoàn thành cấy dặm trước 15NSS; chỉ cần cấy dặm những nơi mất
từ hai cụm lúa liên tục trở lên). Làm
đất Trước
khi sạ cần dọn sạch cỏ xung quanh bờ; rơm rạ, lúa chét & cỏ dại trên ruộng;
Cày bừa,
trục trạt kỹ, san phẳng mặt ruộng; Đối
với vùng đất nhiểm phèn hoặc mặn tiến hành đánh rãnh thoát nước rộng 20-30 cm, sâu 20-30 cm (khoảng cách giữa
các rãnh gấp đôi hoặc gấp ba chiều rộng băng sạ) để thoát phèn, mặn trong ruộng
trong thời gian cây lúa sinh trưởng; Cần tháo cạn nước từ chiều tối
hôm trước để sáng hôm sau khi gieo sạ hạt giống khỏi bị nước và bùn loãng đùa
trôi (cũng không nên tháo khô ruộng quá sớm vì gặp nắng bùn ruộng sẽ khô và
quánh lại, rất dễ xảy ra tình trạng bánh lồng máy cày sẽ guộn bùn mặt ruộng). Ngâm, ủ giống Ngâm
giống 24 – 36 giờ; Ủ hạt giống trong 24 giờ; trong thời gian ủ không tưới thêm
nước mà chỉ đảo đều đống ủ để hạt nảy mầm đều; không để hạt giống ra càng ra
dài quá ½ chiều dài hạt lúa vì sẽ khó xuống đều giống khi sạ. Lượng giống gieo sạ & Qui cách sạ Lượng giống
gieo sạ: Đông Xuân 40-50 Kg/ha ; Hè Thu & Thu Đông 50-60 kg/ha; Qui cách sạ: 25 cm x 16 cm (25 khóm/m2) hay 30 cm x
14 cm (24 khóm/m2); mỗi khóm6-8 hạt (Đông Xuân) hay 8-10 hạt (Hè Thu
& Thu Đông). Xử lý cỏ dại sau gieo sạ Sau khi sạ 1–2 ngày, dùng thuốc trừ cỏ tiền
nẩy mầm phun phủ đều trên bề mặt ruộng, tránh phun sót. Sau khi phun thuốc 1-2 ngày phải đưa nước vào ngập mặt ruộng (nếu vì lý do nào đó cỏ không
chết thì có thể phun lại bằng thuốc trừ cỏ hậu nảy mầm trước khi cấy dặm và bón
phân lần 2). Quản lý nước sau gieo sạ Giữ cho
đất ruộng từ se ẩm tới khô mặt ruộng trong 4-5 ngày đầu sau sạ để cho tất cả
các hạt giống nảy mầm đều
Bùi Thị Huyền Trang Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp |