Nghiên cứu khoa học - thực tế
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng vào quá trình công tác của bản thân tại Trường Chính trị thành phố Cần Thơ


Tóm tắt: Hồ Chí Minh là một vị lãnh tụ đặc biệt chú trọng tới đạo đức cách mạng, Người quan tâm một cách nhất quán, xuyên suốt từ khi ra đi tìm đường cứu nước đến cuối đời. Bắt đầu sự nghiệp cách mạng, Hồ Chí Minh đã giáo dục lý tưởng cách mạng và đạo đức cách mạng cho những người yêu nước, cho thanh niên, cho quần chúng Nhân dân. Đạo đức cách mạng theo tư tưởng của Hồ Chí Minh gồm: trung với nước, hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; yêu thương con người và có tinh thần quốc tế trong sáng.

Từ khóa: đạo đức, tư tưởng, học tập và làm theo

1. Đặt vấn đề

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là người giáo dục đạo đức cách mạng mà còn là hiện thân của đạo đức cách mạng, nêu gương cho toàn Đảng, toàn dân ta. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là sự kết hợp những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc với tinh hoa đạo đức nhân loại; truyền thống với hiện đại; phương Đông và phương Tây, được hình thành và phát triển từ yêu cầu của sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng con người Vệt Nam. Cống hiến to lớn của Hồ Chí Minh là đã nêu cao vai trò của đạo đức, làm một cuộc cách mạng về đạo đức và đạt đến giá trị toàn diện. Tư tưởng của Người về đạo đức mang bản chất cách mạng và nhân văn của giai cấp công nhân, thể hiện rõ sự thống nhất giữa chính trị với đạo đức; giữa tư tưởng và hành động, lý luận và thực tiễn, nói và làm; đức và tài; giữa giáo dục cảm hóa với thượng tôn, tuân thủ pháp luật; giữa đạo đức đời thường và đạo đức cách mạng.

Đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức cộng sản chủ nghĩa nhưng rất Việt Nam cả về nội dung và hình thức. Đó là kết hợp sáng tạo nhân sinh quan của chủ nghĩa Mác-Lênin với truyền thống của dân tộc Việt Nam, lấy chủ nghĩa yêu nước làm đầu, một dân tộc coi trọng phẩm chất con người và đạo lý làm người. Từ buổi thiếu niên cho đến phút cuối cùng, từ Đường cách mệnh đến Di chúc, Người luôn quan tâm giáo dục đạo đức cách mạng và là hiện thân của đạo đức cách mạng, nêu gương cho toàn Đảng, toàn dân ta. Chính những giá trị to lớn ấy, bản thân nhận thấy, việc nghiên cứu, học tập vận dụng tư tưởng của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng vào quá trình công tác là rất quan trọng và cần thiết.

2. Nội dung

2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng

Khái niệm đạo đức cách mạng được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra trong nhiều bài viết, nói của Người. Nhưng cô đọng nhất chính là định nghĩa được Người chỉ ra trong bài Đạo đức cách mạng (viết năm 1958) với nội hàm là: “Nói tóm tắt, thì đạo đức cách mạng là: Quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đó là điều chủ chốt nhất. Ra sức làm việc cho Đảng, giữ vững kỷ luật của Đảng, thực hiện tốt đường lối chính sách của Đảng. Đặt lợi ích của Đảng và của nhân dân lên trên, lên trước lợi ích riêng của cá nhân mình. Hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc. Ra sức học tập chủ nghĩa Mác-Lênin, luôn dùng tự phê bình và phê bình để nâng cao tư tưởng và cải tiến công tác của mình và cùng đồng chí mình tiến bộ” [1, tr.611-612].

 Nhìn từ lịch sử, có thể thấy, khái niệm về tư cách một người cách mệnh trong sách Đường cách mệnh (viết năm 1927) và Sửa đổi lối làm việc (viết năm 1947) đến Đạo đức cách mạng (viết năm 1958) và bài Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân (5-1969) cũng như được sử dụng trong Di chúc của Hồ Chí Minhlà thống nhất nội hàm. Trong đó, đạo đức cách mạng được biểu thị qua các quan hệ: với Đảng, với công việc, với người, với bản thân. Khái niệm đạo đức cách mạng dành cho cán bộ, đảng viên trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là khái niệm đạo đức trong bài viết Đạo đức cách mạng là khái niệm hoàn thiện nhất, là chỉ dẫn cuối cùng và gần nhất của Người về chuẩn đạo đức của người cán bộ, đảng viên của Đảng.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng vô cùng quan trọng đối với người cách mạng, người cán bộ, đảng viên, “mọi việc thành hay là bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng hay là không”[3, tr.354]. Nó là động lực giúp người cách mạng vượt qua mọi khó khăn, giành thắng lợi trong cách mạng dân tộc, trong xây dựng và bảo vệ chế độ xã hội mới. Nhờ có đạo đức cách mạng mà thắng không kiêu, bại không nản, luôn giữ được thái độ chất phác, khiêm tốn, giản dị, hòa mình với Nhân dân. Đạo đức cách mạng chính là tiêu chí, là thước đo lòng cao thượng của mỗi người; là động lực cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập và xây dựng đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “người đảng viên, người cán bộ tốt muốn trở nên người cách mạng chân chính, không có gì là khó cả. Điều đó hoàntoàn do lòng mình mà ra. Lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí công vô tư"[1, tr.291].

2.2. Những phẩm chất cơ bản của đạo đức cách mạng

Một là, trung với nước, hiếu với dân

Trung, hiếu trong đạo đức nho giáo chứa đựng nội dung hạn hẹp, trung với vua và hiếu với cha mẹ theo quan niệm “Quân xử thần tử, thần bất tử bất trung; phụ xử tử vong, tử bất vong bất hiếu”. Trung, hiếu trong tư tưởng của Hồ Chí Minh có ý nghĩa khoa học, cách mạng và nhân văn. Người cho rằng trung với nước là tuyệt đối trung thành với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, trung thành với con đường đi lên của đất nước; là suốt đời phấn đấu cho Đảng, cho cách mạng. Hiếu với dân thể hiện ở chỗ thương dân, tin dân, phục vụ Nhân dân hết lòng. Để làm được như vậy, theo Hồ Chí Minh, phải gần dân, kính trọng và học tập Nhân dân, phải dựa vào dân và lấy dân làm gốc; phải “Ðặt lợi ích của Ðảng và của nhân dân lao động lên trên, lên trước lợi ích riêng của cá nhân mình. Hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Vì Ðảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc" [4, tr.603]. Trong mọi hoạt động, người cán bộ cách mạng phải luôn nhận thức rõ bổn phận, trách nhiệm của mình với Nhân dân, tôn trọng thật sự quyền làm chủ của Nhân dân theo tinh thần “Làm cán bộ là suốt đời làm đày tớ trung thành của nhân dân”[6, tr.176].

Hai là, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư

Theo Hồ Chí Minh cần, kiệm, liêm, chính là bốn đức tính cần có của con người, một lẽ tự nhiên như bốn mùa của trời, bốn phương của đất. Nó là thước đo phẩm chất người của mỗi người mà “thiếu một đức thì không thành người” [2, tr.117]. Hơn nữa, cần, kiệm, liêm, chính còn là thước đo trình độ văn minh, tiến bộ của một dân tộc: “Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ” [2, tr.128].

Chí công vô tư là phẩm chất đạo đức giải quyết mối quan hệ với việc chung, hàm chứa sự công bằng và vì lợi ích chung, không vì tư lợi. Khi làm bất cứ việc gì đừng nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì mình nên đi sau, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ" là lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào. “Mình đã chí công vô tư thì khuyết điểm sẽ càng ngày càng ít, mà những đức tính tốt như sau ngày càng thêm. Nói tóm tắt, tính tốt ấy gồm có năm điều: nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm"[1, tr.291]. Chí công vô tư là luôn biết đặt lợi ích của cách mạng, của Tổ quốc, của Đảng, của Nhân dân lên trên, lên trước lợi ích cá nhân. Có chí công vô tư thì đầu óc mới sáng suốt để tận tâm, tận lực phục vụ Nhân dân. Hồ Chí Minh cho rằng, một trong những cách xem xét việc đời và cách tu dưỡng của người cách mạng là "phải giữ vững đạo đức cách mạng, cao nhất là chí công vô tư” [2, tr.290]. Người chỉ rõ, một đảng viên phải thật thà, trung thành, hăng hái. Trọng lợi ích của cách mạng hơn tính mệnh của mình.

Ba là, yêu thương con người

Đây là phẩm chất đạo đức giải quyết mối quan hệ với người khác. Thương yêu, quý trọng con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh luôn đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân, biến thành hành động cụ thể, tức là tình thương yêu con người dành cho con người đang sống thực trên đời này; những người bị áp bức, đói nghèo, bệnh tật. Đó là tình yêu thương được thể hiện: "Bất cứ nơi nào chiến đấu cho độc lập tự do, ở đó có Hồ Chí Minh và ngọn cờ Hồ Chí Mình bay cao. Bất cứ ở đâu chiến đấu cho hòa bình và công lý, ở đó có Hồ Chí Mình và ngọn cờ Hồ Chí Mình bay cao, Ở bất cứ đâu nhân dân chiến đấu cho một thế giới mới, chống lại đội nghèo, ở đó có Hồ Chí Minh và ngọn cờ Hồ Chí Minh bay cao"[8, tr.90]. Tình thương yêu con người của Hồ Chí Minh là một biểu hiện sáng ngời của việc thấm nhuần chủ nghĩa Mác-Lênin. Theo Người: “hiểu chủ nghĩa Mác-Lênin là phải sống với nhau có tình có nghĩa. Nếu thuộc bao nhiêu sách mà sống không có tình có nghĩa thì sao gọi là hiểu chủ nghĩa Mác-Lênin được” [7, tr.668]. Đó là một tình thương yêu không chỉ trong phạm vi dân tộc mà cả phạm vi nhân loại.

Bốn là, có tinh thần quốc tế trong sáng

Đây là phẩm chất đạo đức giải quyết mối quan hệ quốc tế. Tinh thần quốc tế là một phẩm chất đạo đức bắt nguồn từ bản chất của giai cấp công nhân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà yêu nước nhiệt thành, một chiến sĩ quốc tế vĩ đại. Người không chỉ giáo dục tinh thần quốc tế trong sáng, thủy chung mà còn là hiện thân của tinh thần quốc tế, kết hợp chủ nghĩa yêu nước chân chính và chủ nghĩa quốc tế vô sản. Hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng. Hồ Chí Minh luôn tôn trọng, quan tâm đến các dân tộc. Người đặt sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam trong quỹ đạo của cách mạng thế giới; coi thắng lợi của Nhân dân Việt Nam cũng là thắng lợi chung của Nhân dân tiến bộ thế giới. Người luôn lên án và đấu tranh chống chia rẽ, hằn thù, bất bình đẳng dân tộc, phân biệt chủng tộc. Cho tới cuối đời, trong Di chúc, Người nêu rõ sự đau lòng “vì sự bất hòa hiện nay giữa các đảng anh em” và “mong rằng Đảng ta sẽ ra sức hoạt động, góp phần đắc lực vào việc khôi phục lại khối đoàn kết giữa các đảng anh em trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và chủ nghĩa quốc tế vô sản, có lý có tình”[7, tr.613]. Trong “Điều mong muốn cuối cùng” để lại trong Di chúc, Người viết rõ: “Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới” [7, tr.614].

2.3. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng vào quá trình công tác của bản thân tại Trường Chính trị thành phố Cần Thơ

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định, trong những năm tới phải đặc biệt coi trọng, đẩy mạnh hơn nữa xây dựng chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, trong đó chỉ rõ phải“Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các giá trị đạo đức cách mạng theo tinh thần Đảng ta là đạo đức, là văn minh cho phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc” [9, tr.148]. Mặt khác, phải “Thực hiện những giải pháp đột phá nhằm ngăn chặn có hiệu quả sự xuống cấp về đạo đức, lối sống, đẩy lùi tiêu cực xã hội và các tệ nạn xã hội” [9, tr.143].Chính vì vậy, việc nghiên cứu, học tập và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng vào quá trình công tác vừa là yêu cầu, vừa là nhiệm vụ quan trọng hiện nay.

Thời gian qua, Trường Chính trị thành phố Cần Thơ luôn rất chú trọng vấn đề đạo đức cách mạng, phấn đấu, quyết tâm thực hiện tốt Chỉ thị 05-CT/TW về Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Kết luận 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII "Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh". Để góp phần nâng cao hơn nữaviệc học và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong thời gian tới, bản thân quan tâm một số giải pháp sau.

Thứ nhất, thực hiện chuẩn mực đạo đức trung với nước, hiếu với dân

Không ngừng nghiên cứu, học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị, thấm nhuần, quán triệt những nội dung của chủ nghĩa yêu nước trong giai đoạn mới. Trung thành vô hạn với mục tiêu lý tưởng của Đảng và dân tộc, tham gia tích cực vào việc thực hiện công cuộc đổi mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công băng, văn minh. Luôn tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; hết lòng, hết sức phục vụ Nhân dân.

Luôn có ý thức giữ gìn sự đoàn kết trong tập thể, đoàn kết đơn vị. Có tinh thần trách nhiệm cao đối với công việc; có lương tâm nghề nghiệp trong sáng, ra sức cống hiến nhiều nhất cho đất nước. Giải quyết đúng đắn mối quan hệ cá - nhân - gia đình - tập thể - xã hội; quan hệ giữa nghĩa vụ và quyền lợi, với tinh thần phấn đấu hy sinh cho lợi ích chung. Việc gì lợi cho tập thể, đơn vị thì quyết chí làm, việc gì hại thì hết sức tránh; đặt lợi ích của tập thể, đơn vị lên trên, lên trước lợi ích cá nhân.

Thứ hai, thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư

Tích cực công tác, lao động sáng tạo; chú trọng chất lượng, hiệu quả trong việc khi thực hiện các nhiệm vụ của Trường; biết quý trọng công sức lao động của toàn thể thành viên và tài sản của tập thể. Đẩy mạnh việc học tập với thái độ khiêm tốn, cầu thị. Kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, chủ nghĩa cá nhân, lối sống cơ hội, thực dụng, bè phái. Kiên quyết chống bệnh lười biếng, lối sống buông thả, hưởng thụ, vị kỷ, nói không đi đôi với làm, nói nhiều làm ít. Rèn luyện nhân cách chính trực, trong sáng, không tự kiêu, tự đại; không nịnh hót người trên, không xem khinh người dưới. Bản thân luôn ghi nhớ lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư” [7, tr.611-612].Luôn đặt mình trong tổ chức, trong tập thể, tôn trọng kỷ cương, kỷ luật, nguyên tắc của tổ chức; thực hiện đúng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Thứ ba, thực hiện chủ nghĩa nhân văn, sống có nghĩa có tình

Thật sự có tình thương yêu đồng bào, những người lao động bình thường, những người nghèo khổ, có hoàn cảnh khó khăn xung quanh mình. Yêu thương phải biến thành hành động, phát huy tình đồng chí, luôn chủ động hỗ trợ giúp đỡ mọi người xung quanh. Đồng thời, thực hiện nghiêm túc tự phê bình và phê bình chân thành thường xuyên, nghiêm chỉnh giúp nhau sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm để không ngừng tiến bộ. Luôn quan tâm, chia sẻ những khó khăn trong công tác và cuộc sống; chân thành, tôn trọng nhau; bảo vệ uy tín, danh dự của đồng nghiệp; không ganh ghét, đố kỵ gây mất đoàn kết nội bộ; luôn có tinh thần hợp tác, giúp đỡ nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Thứ tư, nhận thức rõ đạo đức cách mạng gắn liền với trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ

Vận dụng nghiêm túc, hiệu quả tư tưởng đạo đức cách mạng của Hồ Chí Minh vào công tác. Đạo đức trong công việc, trong thực hiện nhiệm vụ; thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định. Khi đã nhận nhiệm vụ là quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, cố gắng tập trung trí tuệ và thời gian để hoàn thành nhiệm vụ tốt nhất có thể. Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành nhiệm vụ cách mạng vẻ vang” [4, tr.601]. Luôn trung thực, thẳng thắn trong báo cáo những gì làm được và chưa làm được nhằm cung cấp thông tin kịp thời cho lãnh đạo có hướng điều chỉnh, chỉ đạo tiếp theo. Nêu cao tinh thần tự giác học tập, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức và coi đó là nhiệm vụ bản thân phải phấn đấu, tu dưỡng suốt đời.

3. Kết luận

 Tư tưởng của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng là một trong những di sản tinh thần vô cùng quý báu mà Người đã để lại cho dân tộc ta. Tư tưởng ấy sẽ mãi là nền tảng, là kim chỉ nam soi đường đối với mỗi cán bộ, đảng viên trong sự nghiệp cách mạng dân tộc. Nghiên cứu tư tưởng của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng để thấy rõ bổn phận và trách nhiệm của bản thân. Từ đó vận dụng vào thực tiễn để ra sức phấn đấu, học tập, luôn vững vàng trước khó khăn, thách thức, quyết tâm hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao nhằm xây dựng Trường Chính trị Thành phố Cần Thơ phát triển toàn diện, góp phần đáp ứng mọi yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới của địa phương và đất nước.

 

Tài liệu tham khảo

1. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

2. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 9, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

4. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 11, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

5. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

6. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 14, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

7. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

8. Viện Hồ Chí Minh (1993), Hồ Chí Minh sống mãi trong trái tim nhân loại, Nxb. Lao động-Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội.

9. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, N