Tóm tắt: Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới là một trong những nội dung quan trọng được Đảng takhẳng định trong nghị quyết tại Hội nghị lần thứ 6, Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII. Nghị quyết lần này một lần nữa nhấn mạnh và bổ sung một số quan điểm của Đảng về giải pháp phát huy quyền làm chủ của nhân dân, hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức trong xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN. Bài viết trình bày khái quát chủ trương của Đảng theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới”(Nghị quyết 27), trên cơ sở đó, vận dụng những nội dung mới của Nghị quyết vào bài giảng, học phần Nội dung cơ bản về Nhà nước và pháp luật Việt Nam.

 Từ khóa: vận dụng, nghị quyết, bài giảng

       1. Đặt vấn đề

Tại Hội nghị Trung ương lần thứ sáu, khóa XIII, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW về “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”. Đây là nghị quyết có nội dung bao trùm, toàn diện, tổng quát hơn cả về lý luận, nhận thức và thực tiễn về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân do Ðảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.

Nghị quyết đã phân tích tình hình cụ thể công cuộc xây dựng của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân dưới sự lãnh đạo của Ðảng, thành tựu đạt được, tồn tại, nguyên nhân. Đồng thời xác định các mục tiêu và giải pháp cụ thể tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong thời gian tới.

Quán triệt tinh thần Nghị quyết 27, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên cần nghiêm túc nâng cao nhận thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong quá trình thực hiện chủ trương của Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong học phần "Nội dung cơ bản về nhà nước và pháp luật Việt Nam" - Chương trình Trung cấp lý luận chính trị, bài "Xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân" là chuyên đề đầu tiên và khái quát đầy đủ cơ sở lý luận hình thành quan điểm của Đảng ta về Nhà nước pháp quyền XHCN, thực trạng xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam thời gian qua và định hướng của Đảng ta trong thời gian tới. Đây là nội dung cơ bản, quan trọng giúp cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức nhận thức rõ hơn về nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Vì thế, trong quá trình giảng dạy, giảng viên cần vận dụng linh hoạt, hiệu quả các nội dung của Nghị quyết 27 vào bài giảng, đặc biệt là những quan điểm, chủ trương mới của Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

2. Nội dung trọng tâm của Nghị quyết số 27-NQ/TW về “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”

Nghị quyết 27 là một bước phát triển gắn lý luận với thực tiễn, kế thừa và không ngừng chuyển hóa các giá trị của học thuyết nhà nước pháp quyền vào thực tiễn đời sống nước ta. Nghị quyết đã phân tích tình hình cụ thể công cuộc xây dựng NNPQ XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng, thành tựu đạt được, tồn tại, nguyên nhân. Nghị quyết nêu rõ 5 quan điểm của Đảng về xây dựng và hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam; đồng thời nêu mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể đến năm 2030. Nghị quyết cũng nêu 3 trọng tâm, 10 nhiệm vụ giải pháp tiếp tục xây dựng và hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới.

Nghị quyết yêu cầu "Thống nhất nhận thức về các đặc trưng của nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, đó là: Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; quyền con người, quyền công dân được công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ theo Hiến pháp; nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp, quản lý xã hội bằng Hiến pháp; quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả giữa các cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo.

Các nhiệm vụ và giải pháp của nghị quyết đều nhằm xây dựng nhà nước trong sạch, vững mạnh, công bộc của dân; bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, thượng tôn pháp luật, tôn trọng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Trong đó, phải xây dựng nền hành chính nhà nước chuyên nghiệp, pháp quyền, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả; nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước; đẩy mạnh phòng chống tham nhũng, tiêu cực; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Nhân dân.

3. Vận dụng vào bài giảng "Xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân"

            Thứ nhất, trong phần đánh giá thực trạng việc xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, giảng viên cần nhấn mạnh 06 kết quả đạt được như nhận thức, lý luận về Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam ngày càng thống nhất, đầy đủ và sâu sắc hơn; hệ thống pháp luật đã được hoàn hiện một bước cơ bản; vai trò của pháp luật và việc thực thi pháp luật được chú trọng trong tổ chức, hoạt động của nhà nước và xã hội. Cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp ngày càng rõ ràng hơn và chuyển biến tích cực. Bộ máy nhà nước từng bước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Quyền con người, quyền công dân theo hiến định tiếp tục được cụ thể háo bằng pháp luật và thực hiện tốt hơn trên thực tế; dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện được tăng cường. Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội từng bước được đổi mới. Mô hình Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam không ngừng được hoàn thiện, vận hành theo cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ, góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

            Về những hạn chế, một số vấn đề lý luận và thực tiễn chưa được luận giải một cách đầy đủ, thuyết phục; tổ chức bộ máy nhà nước, hệ thống pháp luật còn một số bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn; quyền lực nhà nước chưa được kiểm soát hiệu quả, cơ chế kiểm soát quyền lực chưa hoàn thiện, vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt  Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân chưa được phát huy mạnh mẽ; ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận cán bộ, công chức, đảng viên và nhân dân chưa nghiêm, cơ chế bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, quyền con người, quyền công dân có mặt chưa được phát huy đầy đủ. Cải cách hành chính, cải cách tư pháp chưa đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Từ đó, các giảng viên cần xác định rõ những nguyên nhân, nhất là nguyên nhân của những hạn chế, là: việc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là vấn đề lớn, phức tạp, lâu dài; công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu, hoàn thiện lý luận chưa được quan tâmđúng mức; Quyết tâm chính trị, công tác lãnh đạo, chỉ đạo của một số cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền trong thực hiện các chủ trương, nhiệm vụ về xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam chưa tương xứng với yêu cầu đặt ra.

            Từ đó, Nghị quyết 27 xác định 05 quan điểm của Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới. Những quan điểm đó được cụ thể hóa bằng 05 nhiệm vụ tổng quát và 05 mục tiêu cụ thể đến năm 2030. Nghị quyết cũng đã xác định rất rõ, phân tích cụ thể 10 nhiệm vụ và giải pháp trong việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN trong giai đoạn mới.

Thứ hai, từ việc xác định các nội dung cơ bản trong Nghị quyết, khi nghiên cứu, soạn bài và giảng dạy, giảng viên cần bám sát vào các nội dung trọng tâm của Nghị quyết để phân tích, làm rõ cho học viên hiểu và nắm được các vấn đề về đặc trưng cơ bản của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

            Trong bài “Xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, đề cập tới 05 đặc trưng. Khi nghiên cứu soạn giảng cũng như truyền đạt cho học viên, giảng viên cần xác định rõ những đặc trưng, lý do và nội dung cơ bản của các đặc trưng để phân tích, lý giải và chứng minh bằng những kết quả, số liệu cụ thể. Đồng thời, so sánh trong Nghị quyết 27, những đặc trưng mới, rõ hơn để luận giải cho học viên hiểu ý nghĩa và nội dung để có những nhận thức thống nhất về các đặc trưng đó. Đó là: hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, dễ tiếp cận, được thực hiện nghiêm minh và nhất quán; độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử, thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; tôn trọng và bảo đảm thực hiện các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là thành viên, bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ ở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên Hợp quốc và Luật pháp quốc tế. Đây là những đặc trưng mới được thể hiện trong Nghị quyết 27, nhằm để nhấn mạnh tính thượng tôn pháp luật, đề cao pháp luật dân chủ vì con người, phù hợp với giai đoạn mới trong sự nghiệp xây dựng và đổi mới đất nước ta hiện nay.

Thứ ba, phần định hướng tiếp tục xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, cần phải bổ sung các nội dung mới đã được thể hiện trong Nghị quyết 27 về 05 quan điểm; mục tiêu và những trọng tâm cơ bản thể hiện bản chất của nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Từ đó, bám sát vào 06 định hướng được thể hiện trong bài. Giới thiệu 10 nhiệm vụ, giải pháp theo tinh thần của Nghị quyết đã nêu để phân tích, chứng minh và xác định rõ hơn và bổ sung thêm những nhiệm vụ, giải pháp mới, đó là: đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, nâng cao nhận thức về Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam; tăng cường, chủ động hội nhập quốc tế đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; bên cạnh việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, Nghị quyết còn nhấn mạnh phải phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Nhân dân trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

4. Kết luận

Với việc vận dụng những nội dung cơ bản trong Nghị quyết 27 vào giảng dạy bài “Xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân” một cách đầy đủ, toàn diện sẽ đảm bảo cho việc nhận thức thống nhất, đúng đắn về việc tiếp tục xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân trong giai đoạn mới. Do đó, mỗi giảng viên giảng dạy lý luận chính trị nói chung, giảng viên khoa Nhà nước và pháp luật nói riêng cần phải tiếp thu, nghiêm túc nghiên cứu đầy đủ, toàn diện các nội dung, định hướng vừa có tính tổng kết lý luận, tổng kết thực tiễn và có cách nhìn thống nhất, toàn diện hơn trong việc truyền đạt những nội dung theo đúng tinh thần Nghị quyết 27 vào bài giảng với các đối tượng học viên cho phù hợp và hiệu quả, góp phần khắc phục những tồn tại, hạn chế và thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân trong giai đoạn mới, đảm bảo mục tiêu thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng pháp luật; quyền con người, quyền công dân được bảo vệ, bảo đảm thực hiện.

Tài liệu tham khảo:

          1. Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng (2022), Tài liệu học tập các văn kiện Hội nghị lần thứ sáu, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật.

          2. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2021), Giáo trình trung cấp lý luận chính trị, Nội dung cơ bản về Nhà nước và pháp luật Việt Nam, Nxb. Lý luận chính trị.

ThS. Võ Lê Phương Thảo - Giảng viên Khoa Nhà nước và pháp luật