Tóm tắt:Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Vì vậy, việc phát triển kinh tế xanh gắn với bảo vệ môi trường là xu hướng, mục tiêu chung của các quốc gia trên thế giới hiện nay. Trong phạm vi bài viết, tác giả đề cập một số nội dung đã đạt được trong việc thực hiện phát triển kinh tế xanh gắn với bảo vệ môi trường ở thành phố Cần Thơ và đề xuất những giải pháp cho vấn đề này.

Từ khóa:bảo vệ môi trường,kinh tế xanh, phát triển kinh tế xanh.

1.   Đặt vấn đề

Trong những năm gần đây, biến đổi khí hậuở Việt Nam đã ảnh hưởng rất lớn đến đời sống người dân đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có thành phố Cần Thơ. Bên cạnh đó, cùng với mục tiêu của cả nước đến năm 2030, Việt Nam cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, đã ngày càng gia tăng áp lực đối với môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Do đó, phát triển kinh tế xanh gắn với bảo vệ môi trường là một xu thế tất yếu, vừa là nhiệm vụ quan trọng được thành phố Cần Thơ đặt ra để đảm bảo mục tiêu hiện đại hóa nền kinh tế, vừa phát triển bền vững về môi trường và tăng cường khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu.

2.   Nội dung

2.1.   Thành phố Cần Thơ thực hiện phát triển kinh tế xanh gắn với bảo vệ môi trường

Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Cần Thơ lần thứ XIV, nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra mục tiêu tổng quát: “Xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trở thành thành phố sinh thái, văn minh, hiện đại mang đậm bản sắc văn hóa sông nước vùng đồng bằng sông Cửu Long…”[1, tr.38].

Triển khai Quyết định số 1658/QĐ-TTg và Quyết định số 882/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chiến lược và kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030và để tiếp tục phát triển hoàn thiện, đạt mục tiêu là thành phố văn minh đáng sống, ngày 22/9/2022, UBND thành phố Cần Thơ ban hành Kế hoạch số 200/KH-UBND “Hành động về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 trên địa bàn thành phố Cần Thơ”. Mục tiêu cụ thể của kế hoạch là giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP; xanh hóa các ngành kinh tế; xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững; xanh hóa quá trình chuyển đổi trên nguyên tắc bình đẳng, bao trùm, nâng cao năng lực chống chịu…[5].

Xác định các nội dung, nhiệm vụ trọng tâm nhằm đạt được sự phát triển bền vững, hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa các-bon, thời gian qua, các cấp, các ngành Thành phố đã nỗ lực trong huy động mạnh mẽ các nguồn vốn đầu tư trên địa bàn để thúc đẩy đầu tư cho tăng trưởng xanh. Theo đó, tổng vốn đầu tư năm 2023 trên địa bàn đạt trên 31.293 tỷ đồng[4].Với phương châm “không đánh đổi môi trường vì lợi ích kinh tế”, thành phố Cần Thơ xác định, phát triển kinh tế xanh, sạch, bền vững là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Vì vậy, Thành phố đã tập trung quy hoạch, huy động các nguồn lực để triển khai phát triển các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, du lịch… theo hướng xanh, phát thải thấp nhằm sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường, nâng cao giá trị hàng hóa, đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.

Thời gian qua, Thành phố luôn quan tâm đầu tư, hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật về bảo vệ môi trường như xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tại các khu công nghiệp, nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt; nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt; cải thiện hệ thống cấp nước sạch nông thôn; mở rộng khả năng bao phủ của hệ thống thu gom nước thải; nâng cao năng lực quan trắc, cảnh báo môi trường; khuyến khích, nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường trong cộng đồng.Bên cạnh đó, việc thực hiện các tiêu chí về môi trường trong chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới hay phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh đô thị đã góp phần cải thiện diện mạo, chất lượng môi trường sống ở đô thị và nông thôn.Đồng thời, Thành phố cũng rất tích cực hợp tác, tham gia và thực hiện các điều ước quốc tế, trao đổi thông tin, kinh nghiệm, đối thoại với các tổ chức quốc tế về ứng phó với biến đổi khí hậu, quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường trên địa bàn.

Đối với lĩnh vực tăng trưởng xanh, trong giai đoạn 2020 - 2023, Thành phố đã bố trí kế hoạch vốn đầu công để thực hiện 2 dự án có liên quan, bao gồm:(1) Dự án Phát triển thành phố Cần Thơ và tăng cường khả năng thích ứng của đô thị;(2) Dự án Đầu tư hệ thống quản lý giao thông thông minh (ITS) thành phốCần Thơ - giai đoạn 1. Đối với nguồn viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của các cơ quan tổ chức cá nhân nước ngoài: thành phố tiếp nhận được 05 dự án/chương trình có liên quan đến lĩnh vực tăng trưởng xanh [2].

Triển khai thí điểm, dự án khu công nghiệp sinh thái bền vững mang lại những kết quả tích cực khi đã giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa việc sử dụng nguyên vật liệu, nước, năng lượng, chất thải, phế liệu trong quá trình sản xuất kinh doanh.Hình thành mạng lưới trao đổi các yếu tố phục vụ sản xuất, sử dụng hạ tầng chung và dịch vụ phục vụ sản xuất, cải thiện quy trình công nghệ và hiệu quả hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp.

Chất lượng thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường được nâng cao, Thành phố cấp giấy phép môi trường thông qua sự tham gia phản biện của các chuyên gia, các nhà khoa học. Mặt khác, phối hợp thanh, kiểm tra giữa các cơ quan có liên quan đến tính chất của dự án, nhằm kịp thời phát hiện các dự án, cơ sở sản xuất, kinh doanh chưa đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường và đề nghị có các biện pháp cải tạo, khắc phục, không đưa vào xây dựng, vận hành các dự án chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về bảo vệ môi trường; không phê duyệt quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án đầu tư tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, Thành phố triển khai hiệu quả đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, nhân rộng các mô hình tiên tiến như VietGAP, Global GAP... Qua đó đã hình thành vùng chuyên canh rau màu tập trung, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP,vùng sản xuất tập trung cây ăn trái chủ lực, các sản phẩm đặc trưng có thương hiệu với diện tích 11.880ha[3]. Triển khai hỗ trợ xây dựng các mô hình chăn nuôi đạt chứng nhận VietGAP và mô hình chăn nuôi an toàn dịch bệnh động vật. Cùng đó, từng bước tiếp cận mô hình kinh tế tuần hoàn trong sản xuất nông nghiệp thông qua tận dụng phế phẩm.

Các hoạt động bảo vệ môi trường được các cấp, các ngành phát động nhận được sự đồng tình, ủng hộ, chung tay của người dân. Trong đó, việc chống rác thải nhựa trở thành phong trào thi đua sôi nổi, rộng khắp.Nhiều hoạt động vì thành phố xanh - sạch - đẹp được các cấp, các ngành, hội đoàn thể triển khai, tạo sự chuyển biến rõ nét, chất lượng môi trường được cải thiện rõ rệt. Các chương trình phát động tổng vệ sinh, ra quân làm sạch môi trường như ngày chủ nhật xanh; thứ bảy tình nguyện; đổi rác thải lấy quà tặng; tuyến đường/khu dân cư xanh - sạch - đẹp; phân loại rác thải tại nguồn;... đã phát huy hiệu quả. Góp phần vào thực hiện phát triển kinh tế xanh, bảo vệ môi trường, nhà máy xử lý chất thải rắn Cần Thơ đặt tại huyện Thới Lai chính thức đi vào hoạt động vào cuối năm 2018. Ðến cuối năm 2023, tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị đạt 98,62%[3]; chất thải rắn công nghiệp và chất thải nguy hại phát sinh từ các cơ sở công nghiệp, chất thải y tế đều được thu gom và xử lý đúng quy định.

Đi cùng quá trình đô thị hóa, Thành phố đã chú trọng trồng cây xanh để đảm bảo chất lượng không khí, bảo vệ chất lượng cuộc sống cho người dân.Hằng năm, hàng trăm nghìn cây xanh được trồng mới, tạo thành những “lá phổi sống” thanh lọc và cải thiện môi trường, đồng thời tạo cảnh quan cho bộ mặt đô thị, nông thôn trên địa bàn thành phố. Theo thống kê sơ bộ, giai đoạn 2021-2023 thành phố đã trồng gần 4,2 triệu cây phân tán, vượt 4,85% kế hoạch[3].

Với những nỗ lực trong công tác quản lý, bảo vệ môi trường đã góp phần giúp Cần Thơ đạt nhiều giải thưởng về môi trường trong khu vực ASEAN.Năm 2017, thành phố Cần Thơ đạt chứng chỉ Thành phố tiềm năng bền vững môi trường ASEAN trong lĩnh vực không khí sạch.Năm 2021, thành phố Cần Thơ được vinh dự nhận giải thưởng các thành phố ASEAN bền vững về môi trường.Bên cạnh đó, thành phố đã xuất sắc cùng 74 thành phố khác trên toàn cầu lọt vào vòng chung kết cho danh hiệu thành phố xanh toàn cầu - Global OPCC; đồng thời thành phố Cần Thơ cũng chính thức được mời tham gia Chiến dịch “We love city” nhằm kêu gọi sự hưởng ứng của người dân cho sứ mệnh xây dựng một tương lai xanh và bền vững năm 2022, 2023.

2.2.   Một số biện pháp thúc đẩy phát triển kinh tế xanh gắn với bảo vệ môi trường ở thành phố Cần Thơ thời gian tới

Một là, để phát triển kinh tế xanh, bảo vệ môi trường, “Xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trở thành thành phố sinh thái,…”[1, tr.38].Thành phố cần tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả mục tiêu, các nhiệm vụ, giải pháp tại Kế hoạch số 200/KH-UBND và Kế hoạch số 224/KH-UBND của UBND thành phố triển khai thực hiện Quyết định số 1658/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Khẩn trương triển khai thực hiện Thông tư số 10/2023/TT-BKHĐT ngày 01-11-2023 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định Bộ chỉ tiêu thống kê tăng trưởng xanh.

Hai là, tập trung tổ chức triển khai thực hiện Quy hoạch thành phố Cần Thơ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, chỉ đạo các ngành chủ động xây dựng lộ trình tổ chức triển khai thực hiện các chương trình, dự án nhằm thực hiện tốt các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp của Quy hoạch thành phố đã đề ra.Trong đó, chú trọng triển khai, lồng ghép các mục tiêu và định hướng quan trọng của chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia vào các quy hoạch và chiến lược ngành, liên ngành, liên vùng và địa phương.

Ba là, Thành phốcần tập trung cơ cấu lại nền kinh tế gắn với áp dụng khoa học - công nghệ tiên tiến trong sản xuất, kinh doanh để tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính, tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo,trung hòa các-bon để đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu.

Bốn là, đầu tư hoàn thiện hệ thống xử lý chất thải tại các khu, cụm công nghiệp tập trung; lắp đặt trạm quan trắc tự động liên tục để chủ động đánh giá hiện trạng, diễn biến chất lượng môi trường nước thải, khí thảigóp phần giúp Thành phố hội nhập vào xu hướng phát triển kinh tế xanh, bền vững.

Năm là, phát huy vai trò động lực thúc đẩy của chính quyền trong việc ưu tiên đầu tư cho công tác bảo vệ môi trường.Ưu tiên phân bổ các nguồn lực đầu tư để hoàn thiện các công trình, hạ tầng kỹ thuật môi trường về xử lý rác thải, nước thải, đặc biệt là tại các khu công nghiệp. Đồng thời, tiếp tục phổ biến, hướng dẫn việc thực hiện đúng, đủ các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường cho doanh nghiệp; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tình hình chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường. Khuyến khích các mô hình xanh hóa sản xuất kinh doanh.

Sáu là, phát huy những kết quả đã đạt được, Thành phố cần tăng cường triển khai các giải pháp nhằm xanh hóa nền nông nghiệpnhằm sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên và bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Đẩy mạnh sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, Global GAP để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường; đồng thời đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp tuần hoàn bằng việc tận dụng các cành, nhánh, trái hư ủ để lấy phân hữu cơ bón cho vườn cây.

Bảy là, phát huy thế mạnh sông nước để thúc đẩy phát triển mô hình du lịch miệt vườn, du lịch sinh thái, du lịch xanh của Thành phố, quảng bá hình ảnh địa phương.

Tám là, đẩy mạnh triển khai các giải pháp nhằm xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững bao gồm xây dựng lối sống xanh kết hợp với nếp sống đẹp truyền thống; tạo lập văn hóa tiêu dùng bền vững; phát triển đô thị tăng trưởng xanh theo hướng thông minh; xây dựng nông thôn mới đảm bảo các mục tiêu tăng trưởng xanh, bền vững; nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng chống chịu của người dân với biến đổi khí hậu, đảm bảo bình đẳng về điều kiện, cơ hội phát huy năng lực và thụ hưởng thành quả của sự phát triển.

Chín là, tiếp tục triển khai các giải pháp nâng cao tỉ lệ thu gom, xử lý rác thải, nước thải tại các khu, cụm công nghiệp, đô thị và nông thôn, đảm bảo các tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định; đồng thời đẩy mạnh các hoạt động bảo vệ môi trường, chống rác thải nhựa, góp phần giúp thành phố Cần Thơ giữ vững danh hiệu Thành phố ASEAN bền vững về môi trường.

Mườilà, đẩy mạnh hợp tác, tài trợ quốc tế; chủ động, tích cực nghiên cứu, học tập kinh nghiệm quốc tế, tranh thủ sự hỗ trợ của các đối tác quốc tế trong lĩnh vực tăng trưởng xanh, thực hiện tốt các cam kết quốc tế của Việt Nam về phát triển bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu.

3.   Kết luận

Phát huy những kết quả đã đạt được trong thực hiện phát triển kinh tế xanh gắn với bảo vệ môi trường. Thành phố Cần Thơ cần tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp như nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao hiệu quả các công nghệ xử lý môi trường, tăng cường hợp tác quốc tế về nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, đảm bảo sự phát triển bền vững kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa,…nhằm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trở thành thành phố sinh thái theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố lần thứ XIV.

Tài liệu tham khảo

1.   Đảng bộ thành phố Cần Thơ (2020), Văn kiện đại hội Đảng bộ thành phố Cần Thơ lần thứ XIV, nhiệm kỳ 2020-2025, Cần Thơ.

2.   Đinh Tấn Phong (25/01/2024), Cần Thơ: Nỗ lực huy động nguồn lực tài chính cho tăng trưởng xanh, https://thitruongtaichinhtiente.vn/can-tho-no-luc-huy-dong-nguon-luc-tai-chinh-cho-tang-truong-xanh-55773.html, Tạp chí Thị trường tài chính tiền tệ.

3.   Trang thông tin điện tử Bộ xây dựng (05/4/2024), Cần Thơ: xây dựng thành phố xanh, phát triển bền vững), https://moc.gov.vn/vn/tin-tuc/1184/79074/can-tho--xay-dung-thanh-pho-xanh--phat-trien-ben-vung.aspx.

4.   Thành ủy Cần Thơ (04/12/2023), Báo cáo số 42- BC/TU về thực hiện nhiệm vụ năm 2023.

5.   Ủy ban Nhân dân thành phố Cần Thơ (22/9/2022), Kế hoạch số 200/KH-UBND Hành động về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 trên địa bàn thành phố Cần Thơ.

Chu Thị Phương Ngọc-  GV. Khoa Xây dựng Đảng