Tóm tắt:

Tăng trưởng xanh là xu thế phát triển chung của thế giới và Việt Nam không thể nằm ngoài xu thế đó. Thành phố Cần Thơ đã thực hiện có hiệu quả tăng trưởng xanh góp phần thúc đẩy kinh tế thành phố phát triển nhanh và bền vững. Bài viết phân tích thực trạng tăng trưởng xanh tại thành phố Cần Thơ và đề xuất một số giải pháp góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh tại Thành phố trong thời gian tới.

Từ khóa: Tăng trưởng xanh; Kinh tế xanh; Thành phố Cần Thơ.

1.     Đặt vấn đề

Tăng trưởng xanh là xu hướng trong chính sách phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới. Đó là quá trình cơ cấu lại các hoạt động kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hài hòa với các mục tiêu bền vững môi trường và công bằng xã hội. Quán triệt chủ trương, quan điểm của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về tăng trưởng xanh, trong thời gian qua thành phố Cần Thơ đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, hiệu quả tăng trưởng xanh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội Thành phố. Tuy nhiên, tăng trưởng xanh tại Thành phố vẫn còn những hạn chế nhất định, vì vậy cần đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm phát triển tăng trưởng xanh trong thời gian tới.

2. Quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về tăng trưởng xanh

Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương quan trọng về tăng trưởng xanh với sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý, hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường để phát triển bền vững. Đây là cách tiếp cận toàn diện trong tăng trưởng kinh tế, hướng tới sự phát triển hài hòa kinh tế - xã hội với phục hồi và bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên, góp phần quan trọng vào thực hiện chống biến đổi khí hậu. Ngày 03/6/2013, Ban Chấp hành Trung ương Ðảng đã ban hành Nghị quyết số 24/NQ-TW về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, với nhiệm vụ trọng tâm là thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng gắn với cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XIII của Đảng xác định: “Quản lý, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả và bền vững tài nguyên; lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe nhân dân làm mục tiêu hàng đầu; kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường, bảo đảm chất lượng môi trường sống, bảo vệ  đa dạng sinh học và hệ sinh thái; xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường”[1]. Bên cạnh đó, Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định nội dung cốt lõi của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa giai đoạn 2021-2030 là thúc đẩy quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh các ngành, lĩnh vực.

Thực hiện quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách tăng trưởng xanh đã được ban hành và thực thi, ngày 25/9/2012, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1393/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2050. Chiến lược khẳng định: “Tăng trưởng xanh là một nội dung quan trọng của phát triển bền vững, bảo đảm phát triển kinh tế nhanh, hiệu quả, bền vững và góp phần quan trọng thực hiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu”[2]. Ngày 01/10/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1658/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050 với mục tiêu tăng trưởng xanh góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, đạt được thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội; hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa Carbon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu. Năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia về tăng trưởng xanh nhằm giúp Thủ tướng Chính phủ nghiên cứu, chỉ đạo và điều phối giải quyết những vấn đề quan trọng, liên ngành trong quá trình triển khai Chiến lược.

3. Thực trạng tăng trưởng xanh tại thành phố Cần Thơ

3.1. Những kết quả nổi bật đạt được

Một là, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về tăng trưởng xanh tại thành phố Cần Thơ.

Ủy ban nhân dân thành phố đã ban hành Kế hoạch số 200/KH-UBND ngày 22/9/2022 hành động về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 trên địa bàn thành phố Cần Thơ và Kế hoạch hành động số 224/KH-UBND ngày 31/10/2023 về tăng trưởng xanh đến năm 2025 trên địa bàn thành phố. Thành phố đã triển khai các lĩnh vực, nhiệm vụ có tính chất ưu tiên như: góp phần hoàn thiện pháp lý cho tăng trưởng xanh, ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, áp dụng chuyển đổi số… góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu tăng trưởng xanh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

 Ngoài ra, các nội dung về tăng trưởng xanh chủ yếu được triển khai và lồng ghép vào các quan điểm, mục tiêu, phát triển kinh tế - xã hội trung hạn và hàng năm; các chương trình, kế hoạch phát triển ngành và chú trọng xem xét yếu tố tăng trưởng xanh và phát triển bền vững trong các dự án đầu tư. Thành phố thực hiện Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí cac-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải theo đó mục tiêu đến năm 2030, tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt tối thiểu 50%; 100% xe taxi thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh.

Hai là, công tác truyền thông, giáo dục và nâng cao nhận thức về tăng trưởng xanh.

Thành phố đã tích hợp truyền thông về vai trò, ý nghĩa tăng trưởng xanh; phổ biến những quy định, chính sách thúc đẩy tăng trưởng xanh và trách nhiệm của xã hội; khuyến khích những hành động thiết thực về lối sống, tiêu dùng xanh hài hòa với thiên nhiên gắn với các giá trị văn hóa truyền thống, chống chịu với biến đối khí hậu và thiên tai trong các chương trình mục tiêu quốc gia cùng các kênh truyền thông như báo chí, mạng xã hội, đài truyền thanh, cổng thông tin điện tử thành phố và các địa phương. Tuyên truyền thúc đẩy tăng trưởng xanh hướng tới phát triển bền vững, kết nối tầm nhìn quốc gia với hành động của địa phương và doanh nghiệp ngành truyền thông thông tin; một số lĩnh vực cần ưu tiên chuyển đổi số trên địa bàn thành phố như: xây dựng đô thị thông minh; du lịch, dịch vụ; y tế; giáo dục và đào tạo nghề nghiệp; nông nghiệp; giao thông vận tải; tài nguyên và môi trường. Trong năm 2024, Trung tâm Văn hóa - Thể thao và Truyền thanh quận, huyện đã phát sóng trung bình khoảng 530 phút với 181 lượt tin, bài, văn bản tuyên truyền có nội dung liên quan tình hình triển khai tăng trưởng xanh trên địa bàn thành phố[3].

Ba là, huy động nguồn lực tài chính, thúc đẩy đầu tư cho tăng trưởng xanh.

Các nguồn vốn đầu tư trên địa bàn được huy động, khai thác mạnh mẽ, đa dạng về hình thức nhằm phục vụ tăng trưởng xanh của thành phố. Trong năm 2024, thành phố có bố trí kế hoạch vốn đầu công để thực hiện 03 dự án có liên quan như Dự án Phát triển thành phố Cần Thơ và tăng cường khả năng thích ứng của đô thị (dự án 3), tổng mức đầu tư  9.167,256 tỷ đồng; Kế hoạch vốn bố trí năm 2024 là 1.858,413 tỷ đồng; Dự án Nâng cấp, cải tạo và mua sắm trang thiết bị  Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) thành phố Cần Thơ, tổng mức đầu tư 110 tỷ đồng; Kế hoạch vốn bố trí  năm 2024 là 0,486 tỷ đồng; Dự án Nâng cấp, cải tạo và mua sắm trang thiết bị cho Trung tâm y tế tuyến huyện hành phố Cần Thơ, tổng mức đầu tư 135,6 tỷ đồng; Kế hoạch vốn bố trí  năm 2024 là 0,863 tỷ đồng[4].

Đối với nguồn viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của các cơ quan tổ chức cá nhân nước ngoài, năm 2024 thành phố tiếp nhận được 03 dự án/chương trình có liên quan đến lĩnh vực tăng trưởng xanh, gồm Dự án Các hoạt động thúc đẩy đô thị thông minh ứng phó biến đổi khí hậu tại thành phố Cần Thơ năm 2024 do tổ chức Friedrich - Nauman Stiftung Fur die Freiheit (FNF) tài trợ, với tổng số vốn viện trợ 28.441 USD, tương đương 700.362.000 VND. Chương trình Blue Dragon Việt Nam - Nâng cao năng lực quản lý nguồn nước ở đồng bằng sông Cửu Long (Giai đoạn 2) tại thành phố Cần Thơ do Hiệp hội nước Hà Lan và Tổ chức Blue Deal, Hà Lan tài trợ, với tổng số vốn viện trợ 696.333 EUR (tương đương 753.363 USD), tương đương 17.992.557.000 VND. Vốn đối ứng: 170.792 EUR (tương đương 184.780 USD), tương đương 4.413.095.000 VNĐ; Dự án thí điểm cải thiện việc thu gom rác thải nhựa đại dương bằng bẫy rác và thiết lập hệ thống tái chế địa phương tại Cần Thơ” do Tổ chức Recycled Island Foundation CLEAR RIVERS tài trợ, với tổng số vốn viện trợ 122.000 USD, tương đương 2.860.595.000 VND[5].

Bốn là, hội nhập và hợp tác quốc tế về tăng trưởng xanh.

Thành phố Cần Thơ đã tham gia chương trình thành phố Xanh Quốc tế (OPCC) với chủ đề tăng trưởng xanh và phát triển bền vững của Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam - WWF và xuất sắc đạt danh hiệu Thành phố Xanh Quốc gia trong khuôn khổ Chương trình Thành phố Xanh (OPCC) giai đoạn 2023-2024. Hoạt động này nhằm tôn vinh các tỉnh, thành phố trên thế giới có thành tích nổi bật trong công tác ứng phó với biến đổi khí hậu, các cam kết giảm phát thải khí nhà kính, hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Ngoài ra, Cần Thơ tiếp tục triển khai Chiến dịch truyền thông Chúng Tôi yêu thành phố (We Love Cities) năm 2024 trong khuôn khổ Chương trình Thành phố Xanh OPCC 2024. Thành phố đã phối hợp với Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) thực hiện dự án hỗ trợ kỹ thuật “Xây dựng kế hoạch hành động lồng ghép ứng phó biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh giai đoạn 2023 - 2030 và tầm nhìn đến 2050 trên địa bàn thành phố Cần Thơ”.

3.2. Hạn chế

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, tăng trưởng xanh của Thành phố vẫn còn một số tồn tại, hạn chế sau:

Thứ nhất, công tác tuyên truyền, tập huấn về tăng trưởng xanh chưa được tổ chức rộng rãi đến nhiều đối tượng doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.

Thứ hai, các mô hình sản xuất theo hướng hữu cơ khó duy trì và nhân rộng do chưa được liên kết tiêu thụ một cách bền vững để nâng cao giá trị sản phẩm, mẫu mã chưa đạt yêu cầu.

Thứ ba, việc sử dụng nhiên liệu sinh học, nhiên liệu sạch đối với phương tiện giao thông cơ giới còn ít; cơ chế khuyến khích sử dụng năng lượng sinh học, năng lượng tái tạo, tự nhiên và vật liệu sạch chưa mang lại hiệu quả cao.

4. Một số giải pháp góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh tại thành phố Cần Thơ

Thứ nhất, tiếp tục quán triệt thực hiện có hiệu quả các chủ trương, nghị quyết của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về tăng trưởng xanh. Tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả mục tiêu, các nhiệm vụ, giải pháp tại Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 01/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, Thông tư số 10/2023/TT-BKHĐT ngày 01/11/2023 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định Bộ chỉ tiêu thống kê tăng trưởng xanh; Triển khai thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 44/CT-TTg ngày 09/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ về triển khai một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm đẩy mạnh thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 và Quyết định số 1422/QĐ-TTg ngày 19/11/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Thứ tư, cần khuyến khích sử dụng phương tiện nhiên liệu sạch, thân thiện môi trường để từng bước thay thế nguyên liệu truyền thống đồng thời nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân trong kiểm soát ô nhiễm, bảo vệ môi trường. Phối hợp với Tổ chức Không khí sạch Châu Á thực hiện tập huấn cho cộng đồng về nâng cao nhận thức về quản lý chất lượng không khí; tham gia Chương trình Đô thị biển về nâng cao năng lực quản lý chất thải; tham gia Chương trình Xúc tiến các khả năng chống chịu nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt….

Thứ năm, tăng cường kiểm soát chặt chẽ chất lượng môi trường đất, nước, không khí tại các khu công nghiệp, khu đô thị, khu dân cư, làng nghề thông qua theo dõi diễn diến chất lượng các thành phần môi trường. Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với quận, huyện tăng cường kiểm soát, ngăn ngừa nguy cơ ô nhiễm trong việc thu gom, xử lý bao bì thuốc, hóa chất bảo vệ thực vật, chất thải trong chăn nuôi, thủy sản khu vực nông thôn.

5. Kết luận

Trong thời gian qua, tăng trưởng xanh của thành phố Cần Thơ đã đạt được nhiều kết quả nổi bật góp phần quan trọng vào phát triển bền vững Thành phố. Tuy nhiên, tăng trưởng xanh tại thành phố Cần Thơ vẫn đang còn đối mặt với những khó khăn, thách thức. Vì vậy, cần thực hiện đồng bộ, quyết liệt các giải pháp đẩy mạnh tăng trưởng xanh thúc đẩy thịnh vượng kinh tế và bền vững xã hội của Thành phố trong thời gian tới.

Tài liệu tham khảo:

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII - Tập I, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

2. Thủ tướng Chính phủ (2012), Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 12/4/2012 phê duyệt Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam giai đoạn 2011-2020, Hà Nội.

3. Thủ tướng Chính phủ (2012), Quyết định số 1393/QĐ-TTg ngày 25/9/2012 phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2050, Hà Nội.

4. Thủ tướng Chính phủ (2021), Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 01/10/2021 phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050, Hà Nội.

5. Ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ (2025), Báo cáo số 02/BC-UBND ngày 3/01/2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ về tình hình triển khai tăng trưởng xanh năm 2024 trên địa bàn thành phố Cần Thơ, Cần Thơ.

ThS. Nguyễn Minh Trí - Khoa Lý luận cơ sở