Nghiên cứu khoa học - thực tế
Không thể phủ nhận những thành tựu quan trọng trong thúc đẩy, bảo đảm quyền con người ở Việt Nam


Tóm tắt: Ở Việt Nam, con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp xây dựng đất nước. Đảng và Nhà nước ta luôn xác định việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người là nhân tố quan trọng cho sự phát triển bền vững. Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong việc thúc đẩy, bảo đảm quyền con người trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá rất cao.

Từ khóa: quyền con người, thành tựu

1. Mở đầu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập của đất nước, các quan điểm sai trái đang hàng ngày, hàng giờ tác động vào tư tưởng, tình cảm của mọi tầng lớp nhân dân. Thông qua mạng xã hội và hoạt động thực địa, các thế lực thù địch đã tuyệt đối hóa “tính phổ quát của quyền con người”;cho rằng “quyền con người cao hơn chủ quyền”, “Nhà nước Việt Nam hạn chế nghiêm ngặt các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí”, “Ở Việt Nam không có tự do tín ngưỡng, tôn giáo” [9; tr.280]; từng bước tìm cách chính thức hóa việc Việt Nam có “tù chính trị”, “các đảng chính trị”, “lực lượng đối lập” để ngụy biện cho về cái gọi là sự tồn tại thể chế “đa nguyên, đa đảng đang diễn ra trong thực tế” ở Việt Nam [8; tr.302].Vì vậy, đấu tranh và phản bác quan điểm sai trái của các thế lực thù địch, bảo vệ những thành tựu quan trọng trong thúc đẩy và bảo đảm quyền con người ở Việt Nam có ý nghĩa vô cùng cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

2. Nội dung

            2.1. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam vềthúc đẩy và bảo đảm quyền con người

Thực tế cho thấy, đấu tranh giành lại và bảo đảm quyền con người là mục tiêu xuyên suốt các giai đoạn cách mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Cương lĩnh, đường lối của Đảng luôn lấy việc giành lại và bảo vệ độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, bảo đảm quyền con người là mục tiêu chung của cách mạng. Cương lĩnh (bổ sung, phát triển năm 2011) khẳng định: “Con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc”; “Nhà nước tôn trọng và bảo đảm các quyền con người, quyền công dân; chăm lo hạnh phúc, sự phát triển tự do của mỗi người” [3; tr.85]. Năm 1992, xuất phát từ những diễn biến mới của tình hình trong nước và thế giới, Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 12-CT/TW ngày 12-7-1992 về vấn đề quyền con người - Đây là văn kiện đầu tiên tập hợp các quan điểm cơ bản của Đảng về vấn đề quyền con người, các quan điểm này có vai trò định hướng cho hoạt động của cả hệ thống chính trị Việt Nam trên lĩnh vực quyền con người suốt thời gian qua.

Kế thừa quan điểm của các kỳ Đại hội VIII, IX, X, XI, XII, Đại hội đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng (2021) tiếp tục bổ sung, phát triển nhận thức về quyền con người. Đại hội xác định: “Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu” [4; tr.27].

Đặc biệt là Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09-11-2022, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới,Đảng ta tiếp tục khẳng định quan điểm: “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Namlấy con người là trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước; Nhà nước tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân”[5].

2.2. Thành tựu quan trọng trong thúc đẩy, bảo đảm quyền con người ở Việt Nam

Một là, nỗ lực trong xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền con người. 

Nhận thức pháp luật có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo đảm quyền con người, Nhà nước ta đã có những nỗ lực không ngừng nghỉ cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền con người. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, Nhà nước ta đã tập trung quan tâm sâu sắc đến vấn đề quyền con người, hướng tới mục tiêu bảo vệ, bảo đảm quyền con người. Từ đó, quyền con người được ghi nhận trong Hiến pháp năm 1946 và sau này là Hiến pháp năm 1959, năm 1980 và năm 1992.

Sau gần 40 năm đổi mới đất nước, Nhà nước ta đã xây dựng được hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội, trong đó chú trọng xây dựng pháp luật về quyền con người toàn diện, phù hợp với thực tiễn phát triển đất nước và từng bước tương thích với các quy định quốc tế về quyền con người.Đặc biệt, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII, Quốc hội đã ban hành Hiến pháp năm 2013 – Đây được xem là đỉnh cao trong hoạt động lập hiến về bảo vệ con người. Hiến pháp năm 2013 gồm 11 chương, 120 điều, trong đó riêng Chương II có 36 điều quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến Việt Nam, Hiến pháp năm 2013 quy định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của Nhà nước là công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân (Khoản 3, Điều 3 và khoản 1, Điều 14).Trên cơ sở các nguyên tắc hiến định, hàng loạt các bộ luật chuyên ngành đã được ban hành, tạo cơ sở pháp lý toàn diện bảo đảm quyền con người về dân sự, chính trị; quyền kinh tế, xã hội và văn hóa; quyền của các nhóm xã hội dễ bị tổn thương trong xã hội. Chỉ tính từ tháng 01/2014 đến tháng 6/2019, Quốc hội đã thông qua 107 luật, bộ luật; Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 04 pháp lệnh liên quan trực tiếp đến quyền con người[12].Tính đến 2022, Việt Nam đã phê chuẩn, gia nhập 7/9 công ước cơ bản của Liên hiệp quốc về quyền con người; phê chuẩn, gia nhập 25 công ước của ILO, trong đó có 7/8 công ước cơ bản. So với nhiều nước trong khu vực và các nước phát triển trên thế giới, Việt Nam không thua kém về số lượng là thành viên các công ước quốc tế về quyền con người[7].

Hai là, thành tựu quan trọng trong thúc đẩy và bảo đảm quyền con người trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội ở Việt Nam.

Sau gần 40 năm đổi mới, đời sống của đại bộ phận người dân đã được cải thiện rõ rệt, Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc, với sự liên tục cải thiện các chỉ số quan trọng liên quan đến con người. Đặc biệt, chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam đã tăng gần 46% trong 30 năm qua, thuộc nhóm nước có HDI có tốc độ tăng cao nhất thế giới, nhất là so với các nước có cùng trình độ phát triển. Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh từ 58,1% vào năm 1993 xuống còn 5,35% vào năm 2018[1]và 2,9% năm 2023 (theo chuẩn nghèo đa chiều)[2]; hơn 45 triệu người thoát nghèo[6]. Tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế tăng nhanh từ 60,9% năm 2010 lên 90,7% năm 2020, vượt mục tiêu đề ra (80%)[4; tr.48]. Tỷ lệ biết chữ trong độ tuổi từ 15 - 60 là 97,85% và tỷ lệ biết chữ độ trong độ tuổi từ 15 - 35 là 99,3%. Tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam đã đạt 73,6 năm (năm 2021)[10].Việt Nam cũng là một trong những quốc gia hoàn thành sớm Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Liên hợp quốc (MDGs). Theo xếp hạng của Liên hợp quốc năm 2020 về thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), Việt Nam xếp thứ 51/193 quốc gia thành viên của Liên Hợp Quốc, đạt thành tích cao hơn so với nhiều nước trong khu vực.

Từ một nước nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu, quy mô nền kinh tế nhỏ bé, GDP là 26,3 tỷ USD trong những năm đầu đổi mới. Trong gần 40 năm qua, quy mô kinh tế Việt Nam tăng vượt bậc, trong 10 năm (2010 - 2020), GDP tăng trưởng bình quân gần 6%; đạt mức 430 tỷ USD năm 2023; GDP bình quân đầu người đạt mức 4.300 USD, tăng 58 lần so với những năm đầu đổi mới[2; tr.6].Đặc biệt, năm 2020 trong khi kinh tế thế giới suy thoái, tăng trưởng âm gần 4%, kinh tế Việt Nam vẫn đạt mức tăng trưởng 2,91%, là một trong những nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao nhất thế giới. Việt Nam từ một nền kinh tế khép kín đã trở thành một nền kinh tế có mức độ hội nhập toàn cầu khi trở thành đối tác thương mại lớn thứ 22 toàn cầu, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 đạt gần 700 tỷ USD, thu hút lượng đầu tư lớn từ nước ngoài đạt 23 tỷ USD[2; tr.6], đây là mức đầu tư cao nhất của Việt Nam từ trước đến nay, ngay cả khi các thị trường lớn bị thu hẹp và chuỗi cung ứng toàn cầu còn nhiều đứt gãy.Việt Nam được thế giới ghi nhận, xem là điểm sáng trong việc thực hiện thắng lợi “mục tiêu kép” vừa khống chế, ngăn chặn đại dịch Covid-19 thành công; vừa phục hồi, phát triển kinh tế, bảo đảm đời sống và an toàn cho người dân.

Ở Việt Nam, đời sống tín ngưỡng, tôn giáo ngày càng phong phú và sôi động cùng với sự phát triển của tất cả các tôn giáo lớn trên thế giới và các tôn giáo, tín ngưỡng nội sinh.Các sinh hoạt tôn giáo, đặc biệt là các ngày lễ lớn hàng năm của nhiều tôn giáo được tổ chức trọng thể với sự tham gia của hàng trăm nghìn tín đồ trong nước và quốc tế như: Vesak 2008, Vesak 2014, Vesak 2019 của Phật giáo; Lễ Khai mạc Năm Thánh 2010 của Công giáo; Lễ Kỷ niệm 100 năm Tin lành đến Việt Nam 2011, Lễ kỷ niệm 500 năm cải cách tôn giáo - Tin lành (1517-2017),... Tình hình tôn giáo ổn định; đa số chức sắc, chức việc và đồng bào có đạo yên tâm, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, gắn bó, đồng hành cùng dân tộc, góp phần đấu tranh, phản bác luận điệu xuyên tạc, vu cáo chính quyền vi phạm nhân quyền, tự do tôn giáo[4; tr.45].Công tác tôn giáo đã động viên được đồng bào có đạo, các tín đồ hưởng ứng tích cực các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.Chính sách tôn giáo của Việt Nam ngày một thông thoáng hơn, tạo điều kiện cho người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam được hưởng quyền sinh hoạt tôn giáo, tham gia hoạt động tôn giáo.

Ở Việt Nam, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và thông tin của người dân tiếp tục thể hiển rõ qua sự phát triển nhanh chóng, đa dạng về loại hình và phong phú về nội dung của các phương tiện truyền thông đại chúng. Các phương tiện truyền thông, báo chí và Internet đã phát triển mạnh mẽ và trở thành diễn đàn ngôn luận của người dân, các tổ chức xã hội và là công cụ giám sát thực thi chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là quyền con người.Tính đến tháng 9/2023, Việt Nam có 78 triệu người sử dụng Internet, tăng 21% so với số thuê bao năm 2019. Số thuê bao băng rộng di động là 86,6 triệu thuê bao, tăng 38% so với năm 2019.Hiện, có khoảng 72.000 hội hoạt động ở Việt Nam thường xuyên, tích cực tham gia đóng góp vào xử lý các vấn đề kinh tế - xã hội quan trọng của đất nước[11].

Sự tham gia tích cực và tiếng nói của người dân ngày càng được đề cao. Các quyền làm chủ của Nhân dân được đảm bảo ngày một tốt hơn, thông qua việc thực hiện hiệu quả hơn các quyền dân chủ trực tiếp (quyền bầu cử, quyền ứng cử) và gián tiếp (thông qua các cơ quan dân cử như: Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, quyền tham gia ý kiến, theo dõi, giám sát và sự vận hành tốt hơn của cơ chế khiếu nại, tố cáo. Nhà nước đã ban hành quy chế dân chủ ở cơ sở, tạo điều kiện cho các tầng lớp nhân dân tham gia tích cực và tiến trình xây dựng, hoạch định và giám sát việc thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước được người dân đồng tình và hưởng ứng tích cực. Vai trò và tiếng nói của các tổ chức như: Tổng Liên đoàn lao động, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Chữ thập đỏ,… trong việc tham gia quản lý Nhà nước và xã hội ngày càng được coi trọng.

Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu trong việc triển khai các biện pháp nhằm tăng cường việc quản lý các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới, tiêu biểu là hai mạng xã hội lớn nhất Google và Facebook. Cho đến gần đây, Google đã ngăn chặn, gỡ bỏ được khoảng 4.500 video clip xấu độc trên trang Youtube, trong tổng số khoảng 5.000 video clip theo yêu cầu của Bộ Thông tin và truyền thông (chiếm tỷ lệ 90% thuộc nhóm các nước được Google đáp ứng yêu cầu cao nhất trên toàn thế giới). Facebook đã gỡ bỏ 107/107 tài khoản giả mạo, 394 link rao bán, quảng cáo các sản phẩm, dịch vụ bất hợp pháp, 159 tài khoản nói xấu, bôi nhọa lãnh đạo, tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước[8; tr.305].

Việt Nam luôn thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ quốc tế về quyền con người, tích cực đối thoại và hợp tác với các cơ chế quốc tế của Liên hợp quốc về quyền con người. Việt Nam đã đảm nhiệm thành công vai trò thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2014 – 2016 và nhiệm kỳ 2023 - 2025 góp phần bảo vệ lợi ích quốc gia, nâng cao vị thế, uy tín của đất nước. Việt Nam tham gia tích cực các hoạt động của Hội đồng quyền con người, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Đáng chú ý, ngay trong Khóa họp đầu tiên đảm nhiệm cương vị thành viên Hội đồng quyền con người Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023 - 2025, diễn ra ở Thủ đô Geneve (Thụy Sĩ) vào ngày 03-4-2023, Việt Nam đã thể hiện vai trò xây dựng và đóng góp tích cực khi chủ trì giới thiệu, tham vấn, đề xuất Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc thông qua Nghị quyết về kỷ niệm 75 năm Tuyên ngôn thế giới về quyền con người và 30 năm Tuyên bố và Chương trình hành động Viên về quyền con người (1993 - 2023) bằng hình thức đồng thuận, với hơn 102 quốc gia tham gia đồng bảo trợ[10].

3. Kết luận

Tôn trọng, thúc đẩy và bảo đảm quyền con người là quan điểm nhất quán và xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta. Quyền con người luôn là quyền cơ bản và quan trọng nhất, thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Có thể khẳng định rằng những thành tựu to lớn trong thúc đẩy, bảo đảm quyền con người mà Việt Nam đã đạt được qua gần 40 năm đổi mới, cho thấy đường lối,chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam là hoàn toàn đúng đắn, là vì quyền con người. Đây sẽ là những minh chứng thực tiễn sinh động, đầy sức thuyết phục, là cơ sở quan trọng để vạch trần và phản bác các quan điểm sai trái, thù địch về thành tựu bảo đảm quyền con người ở nước ta, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, sự phát triển phồn vinh và bền vững của Việt Nam vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

 

 

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

 

1. Ngân Anh (2018), Tỷ lệ hộ nghèo cả nước còn khoảng 5,35%, Báo điện tử Nhân dân, ngày 30-12-2018.

2. Trâm Anh (2024), Kinh tế Việt Nam nhìn lại sau gần 40 năm đổi mới, Tạp chí Kinh tế Việt Nam, số 14 năm 2024.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. CTQG Sự thật, Hà Nội.

4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, II  Nxb. CTQG Sự thật, Hà Nội.

5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2022), Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

6. Đặng Quang Định (2022), Những thành tựu to lớn của đất nước sau 35 năm thực hiện đường lối đổi mới do Đảng khởi xướng và lãnh đạo.http://dukcqtw.dcs.vn/nhung-thanh-tuu-to-lon-cua-dat-nuoc-sau-35-nam-thuc-hien-duong-loi-doi-moi-do-dang-khoi-xuong-va-lanh-dao-duk15671.aspx, truy cập ngày 12/5/2023.

7. Tường Duy Kiên (2022), Thành tựu về bảo đảm quyền con người tại Việt Nam trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. https://www.xaydungdang.org.vn/nhan-quyen-va-cuoc-song/thanh-tuu-ve-bao-dam-quyen-con-nguoi-tai-viet-nam-trong-tien-trinh-xay-dung-nha-nuoc-phap-quyen-xhcn-18098, truy cập ngày 29/11/2022.

8. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2022), Giáo trình Lý luận và pháp luật về quyền con người (dành cho hệ đào tạo Cao cấp lý luận chính trị), Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội.

9. Hội đồng lý luận Trung ương (2021), Luận cứ phê phán các quan điểm sai trái, thù địch, Nxb.CTQG Sự thật, Hà Nội.

10. Lê Thị Tuyết Mai (2023), Bảy mươi lăm năm Tuyên ngôn thế giới về quyền con người: Thành tựu và thách thức. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/843902/bay-muoi-lam-nam-tuyen-ngon-the-gioi-ve-quyen-con-nguoi-%C2%A0thanh-tuu-va-thach-thuc.aspx, truy cập 10/12/2023.

11. TTXVN (2024), Việt Nam đạt nhiều thành tựu trong bảo vệ, thúc đẩy quyền con người, https://www.bienphong.com.vn/viet-nam-dat-nhieu-thanh-tuu-trong-bao-ve-thuc-day-quyen-con-nguoi-post474761.html, truy cập ngày 15/4/2024.

12. Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Báo cáo số 429/BC-UBTVQH14, Báo cáo sơ kết 05 năm triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013 (2014-2019), Khối Quốc hội.

 

ThS Triệu Thanh Sơn - Giảng viên khoa Lý luận cơ sở