Trước Tết Chol Chnam
Thmay khoảng nửa tháng, đồng bào Khmer tất bật chuẩn bị sửa sang nhà cửa, làm
bánh trái, may quần áo mới. Anh chị em ở xa cũng trở về gia đình để thăm cha mẹ.
Trước thì thăm cha mẹ, còn anh em tập trung nhau lại làm cơm để cùng nhau ngồi
ăn rồi hỏi thăm chuyện trò. Ở nhà cũng làm một măm cơm để cúng ông bà, rước năm
mới, dọn bàn thờ, trang trí nhà cửa để đón con cháu về đầy đủ xong đem vô chùa,
trước thì dâng cho sư, sau mình cúng ông bà.
Ba ngày Tết của người
Khmer, mỗi ngày lại có tên gọi khác nhau và hầu hết các hoạt động lễ hội đều
được tổ chức tại chùa.
Ngày thứ nhất gọi là
“Maha Songkran”, đây là ngày mọi người đến chùa dâng hương, cúng tế tổ tiên.
Vào dịp này, người Khmer sẽ dùng nước thơm để rửa mặt buổi sáng, tắm rửa thân
thể vào buổi chiều và rửa chân vào buổi tối.
Ngày thứ hai gọi là
“Virak Wanabat”, đây là ngày mọi người sẽ làm từ thiện cho những người bất
hạnh.
Ngày thứ ba gọi là
“Tngay Leang Saka”, đây là ngày mọi người dung nước thơm để tắm Phật, trẻ nhỏ
dùng nước thơm để rảy lên người các bậc trưởng bối, họ cho rằng làm như thế sẽ
đem đến sự trường thọ và hạnh phúc. Và đây là ngày quan trọng nhất vì ngày này
được xem như là ngày trả nợ, trả lễ, báo hiếu cho ông bà, tổ tiên, ơn Phật. Nếu
ai vắng mặt vào ngày này sẽ bị coi như chưa đi chùa, chưa hành lễ báo hiếu cho
tổ tiên, chưa xóa bỏ nợ nần.
Trước Tết khoảng 1 tuần,
các ngôi chùa của người Khmer như bừng lên một sức sống mới. Tượng Phật, chính
điện, cổng chào được sơn son thiếp vàng, khuôn viên chùa trang hoàng lộng lẫy.
Tục ''Đắp núi cát'' là
một trong những nghi thức không thể thiếu trong Tết Chol Chnam Thmay của người
Khmer. Cát sạch được đổ thành từng đống quanh đền thờ Phật, chung quanh sân
chính điện. Đắp những núi cát nhỏ theo tám hướng, núi thứ chín ở giữa là trung
tâm trái đất. Nghi lễ này gọi là Anisâng Pun Phnôm Khsách. ''Phúc duyên đắp
cát'' là một phong tục nhằm tích phước, tích đức vào dịp Tết Chol Chnam Thmay
của người Khmer Nam Bộ.
Tết Chol Chnam Thmay có
vai trò quan trọng trong đời sống cũng như tín ngưỡng của người Khmer nói riêng
và phật giáo Nam tông
nói chung. Khác với giao thừa trong Tết cổ truyền của người Kinh, tùy vào từng
năm mà thời khắc giao thừa của Tết Chol Chnam Thmay diễn ra không cố định có
thể vào sáng, trưa, chiều hay tối để hoàn thành chu kỳ là 365 ngày. Trong đêm
giao thừa, mọi nhà đốt đèn, thắp hương, làm lễ đưa Têvôđa năm cũ và rước Têvôđa
năm mới. Theo quan niệm của người Khmer Nam Bộ, họ tin rằng, Têvôđa là một vị
tiên được trời phái xuống trần gian chăm lo cho dân chúng trong một năm. Cũng
như Tết cổ truyền của các dân tộc khác, Tết Chol Chnam Thmay có ý nghĩa quan trọng đối với người Khmer Nam Bộ vì đây là
ngày mở đầu năm mới, mở đầu thời vụ mới, cũng là ngày hạnh phúc tươi vui nhất
trong năm mới.